قابا اۋداندىق ادەبيەت-كوركەمونەر بىرلەستىگىنىڭ ورىنباسارى

اسقارىن كۇن ءسۇيىپ، باۋىرىندا قوڭىر اڭى جوسىلعان، باعاسىز اسىلدارىن تەرەڭ قاتپارىنا جاسىرعان اعاجاي التايدىڭ، جەتىقاباداي جەر ۇيىق مەكەنىندە تۋىپ-ءوسىپ،ارناسى استار بولماي جۇلقىنعان ءتىپتى مۇقىم تۇيەدەي تاستى دا دوپشا دومالاتىپ كەتە بەرەتىن تەبىنى تەنتەك قابا وزەنىنىڭ اساۋ ارىنىن بويىنا جۇقتىرىپ، اعاجايدىڭ ءزاۋ بيىگىنە تالپىنىپ، ويلى ورمانىنان وي العانى، قاشاندا سەرگەك تە سەنىمدى ەشكىمنەن دە جاسقانبايتىن اسقاق ايباتتى بەينەسى مەن قالام تەرەڭدىگىنەن بىردەن تانىلىپ تۇراتىن ايتۋلى ءسوز زەرگەرى، اقسۇڭقار اقىن، ارقالى اعارتۋشى، دوتسەنت قۇماربەك ساقارين ەسىمى، بىلايعى جۇرتقا ابدەن قانىق.

«جاقسىنىڭ اتى،عالىمنىڭ حاتى ولمەيدى». تۋعان حالىقىنىڭ جۇرەك تۇرىنە وشپەس ورىن العان ايبوز اقىن، كورنەكتى اعارتۋشى قۇماربەك ساقارينداي ايتۋلى ازاماتىمىزدىڭ ومىرگە كەلگەندىگىنىڭ 80 جىلدىعى بايلانىسىمەن، 2-كەزەكتى ادەبي ءىس-شارا بۇگىنگى كۇنى التىن ۋاقىتتا قابا اۋداندىق جازۋشىلار قوعامى جاعىنان وزدىرىلىپ وتىر. وزدەرىڭىز بىلەتىندەي 1-كەزەكتى ءىس-شارا 2010-جىلى قىركۇيەكتە اۆتونوميالى رايوندىق جازۋشىلار قوعامى، «شۇعىلا» جۋرنالى مەكەمەسى، قابا اۋداندىق حالىق ۇكىمەتى سىندى قۇزىرلى ورىندار جاعىنان ۇيىمداستىرىلىپ، اۋىلىمىزدا وتكەن ەدى.

مەملەكەتتىك، اۆتونوميالى رايوندىق، وبلىستىق جازۋشىلار قوعامىنىڭ مۇشەسى قۋاتتى قالامگەر، ۇلاعاتتى ۇستاز قۇماربەك ساقاريننىڭ ۇستىمىزدەگى بارىس جىلىندا دۇنيەگە كەلگەندىگىنىڭ 80 جىلدىعىن ەسكە الۋدى، اقىنىمىزدىڭ ومىردەن قايتقان ءساۋىر اينا تۋرالاپ، قازاق-قىرعىز «ءدۇلدۇل» ادەبيەت سيلىعىنىڭ يەگەرى، بەلگىلى «قۇماربەك تانۋشى»، ليريك اقىن، سىنشى بولەش قالي ۇلىنىڭ باستاۋىندا، ايماعىمىزدان تارتىپ قۇماڭنىڭ الىس-جۋىقتاعى قالامداستارى، شاكىرتتەرى، اقىن-جازۋشى، مامان-زەرتتەرمەن، دوس-جاران، تۋىس-تۋعاندارى بولىپ ءبىر اراعا باس قوسىپ، «ساقاريننىڭ 80 جىلىن» اتاپ ءوتۋدى ارنايى قولعا العان بولاتىن. اتالعان ءىس-شارا بۇگىنگى التىن ۋاقىتتا، كۇن ءتارتىپ بويىنشا الدارىڭىزدا جۇرىلمەك. الدىمەن قۇماربەك ساقاريننىڭ ءومىر بايانىنان قىسقاشا شولۋ جاساي كەتەيىك.

ايتۋلى اقىن ، كورنەكتى اعارتۋشى قۇماربەك ساقارين 1942-جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا، قاراپايىم مالشى وتباسىندا ءومىر ەسىگىن اشقان، قابا اۋدانى سارتام اۋىلى قاراوي قىستاعىنىڭ ءتول تۋماسى. 1996-جىلى 8-ساۋىردە 54 جاسىندا باقىتقا قارسى جۇرەك ناۋقاسى سەبەبىمەن ومىردەن وزعان. ول وسى قىسقا عانا عۇمىرىندا اعارتۋ سالاسىندا جانە ادەبيەت مايدانىندا وزىندىك ۇلەسى، وزگەشە دارا ىستىلىمەن جۇرت جۇرەگىنەن وشپەس ورىن الدى. باستاۋىش جانە ورتالاۋدى ءوز اۋىلىنان تامامداپ، تولىق ورتانى التاي ايماقتىق ورتا مەكتەبىنەن وقىپ، 1964-جىلى شينجياڭ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ادەبيەت فاكۋلتەتىن ءبىتىرىپ، قىزىلسۋ قىرعىز اۆتونوميالى وبلىسى اقتاۋ اۋداندىق 1-ورتا مەكتەپتە وقىتۋشىلىق ساپارىن باستاعان قۇماڭ،1981-جىلدان 1984-جىلعا دەيىن قابا اۋداندىق 1-ورتا مەكتەپتە، 1984-جىلدان ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن ىلە وقۋ-اعارتۋ ينيستيتۋتىنىڭ ادەبيەت فاكۋلتەتىندە وقىتۋشى جانە ادەبيەت فاكۋلتەتىنىڭ باستىعى بولىپ قىزمەت ىستەپ، قاتىستى تاراۋلار جاعىنان «ۇزدىك وقىتۋشى»، «ۇلگىلى پارتيا مۇشەسى» قاتارلى ماراپاتتارمەن، سان مارتە داڭق تورىنە كوتەرىلدى جانە ورىنباسار پروفەسسور اتاعىن الدى.تىپتەن قۇماڭنىڭ ادەبيەت مايدانىنداعى ارىنى دا ايىرىقشا بولىپ، مۇلدەم شىندىققا قۇرىلعان وتكىر ءتىل، وجەت مىنەزى، شۇڭەت ويلى پوەزيالىق شىعارمالارىمەن بىلايعى جۇرتتى جالت قاراتتى. وعان قۇماڭنىڭ «جەز بۇيدا»،«التىن قازىق»،«ءتاتتى الما» قاتارلى تارتىمدى كىتاپتارى كۋا. مۇندا، ءوز تۇسىندا «ءتاتتى الما» داستانى 1980-جىلى باستاۋىش مەكتەپتىڭ 3- جىلدىق ادەبيەت وقۋلىعىنا؛ «انا تۋرالى جىر» اتتى ولەڭى ورتالاۋ مەكتەپتىڭ 2-جىلدىق ادەبيەت وقۋلىعىنا؛ «ءبىزدىڭ AQ» اتتى داستانى ورتا مەكتەپتىڭ 1-جىلدىق ادەبيەت وقۋلىعىنا ەنگىزىلگەن. بۇل عانا ەمەس، قۋاتتى قالامگەرىمىزدىڭ زەرتتەۋ ەڭبەكتەرى دە ءوز الدىنا ءبىر توبە. ونىڭ «ادەبيەت وقىتۋشىسى بولۋ ءۇشىن، عىلىمنىڭ وقىتۋشىسى بولۋ قاجەت»، «پوەزيانىڭ قۇدىرەتى»، «ەل بىلەتىن ەكى ماقالا تۋرالى»، «قۇلاگەردى قۇلشىنا تالدايىق» قاتارلى پەداگوگيكالىق زەرتتەۋلەرى مەن ادەبي سىن-ساراپتارى ءوز تۇسىندا جاقسى اڭىس قوزعادى. «ارمان جانە مەن»، «ءبىر كەزدە...» قاتارلى ءبىر توپ ولەڭدەرى، قازاق ەلىندە ارناۋلى تانىستىرىلىممەن جاريالاندى. اۆتوردىڭ جان جۇرەگىنەن تۋعان «وتانعا»، «اناما»، «اپەكەمە» قاتارلى ءبىرقىدىرۋ ولەڭدەرى دە تالعامپاز سازگەرلەردىڭ بىردەن نازارىنا ىلىگىپ، قۇلاقتان كىرىپ بويدى العان اسەم انگە اينالىپ كەتە باردى. اقىننىڭ «ءبىر سىرىم بار»، «ولەڭ جازعان كەزىمدە»، «ومىرگە قادام» قاتارلى تۋىندىلار دا، كەزىندە قاتىستى تاراۋلار جاعىنان ءار دارەجەلى سيلىقتى ەنشىلەسە، بۇدان دا ماڭىزدىسى وتتى اقىننىڭ جالىندى جىرلارى جۇرت جۇرەگىندە جاتقا قالدى.

ايتسە «جىعىلدىق تۇيەدەن دە وگىزدەن دە، تىرشىلىك وڭاي نانىن جەگىزگەن بە؟»-دەپ اقىنىمىز ءوزى جىرلاعانداي، ءومىر جولى وقتاي ءتۇزۋ بولا قويعان جوق. قورعان قورمال اكەسىنەن سوناۋ 6 جاسىندا ايىرىلعان شەرمەندى اقىندى، ءوز تۇسىنداعى ويپىل-تويپىل ءداۋىردىڭ الاقۇيىنى دا ەبىن تاۋىپ ءىلىپ اكەتتى. ءتىپتى شىعارمالاردى دا ۋاعىندا جارىق كورمەي، ىڭعايى كەلگەن كەيبىر سيلىق ساحناسىنان دا سىرىلىپ قالا بەردى. الايدا ول ادەبيەت مايدانىندا وزىنە ءتان وزگەشە بوگەنايىمەن (دارا ىستيلىمەن)، ياعني جوعاردا ايتقانىمىزداي مۇلدەم شىندىققا قۇرىلعان وتكىر ءتىل، وجەت مىنەزدى، شۇڭەت ويلى پوەزيالىق شىعارمالارىمەن جۇرت جادىندا جاتتالىپ قالۋداي «سيلىق ساحناسىنىڭ» ەڭ تۇرىنەن ءبىراق شىقتى.

قىسقاسى ، قۇماربەك ساقارين-شينجياڭ قازاق ادەبيەتىنىڭ كورنەكتى ۋاكىلدەرىنىڭ ءبىرى ءارى ءبىر ەگەيى. ونىڭ ادەبيەت مايدانىنداعى وزىندىك دارا ءىزى مەن اعارتۋ سالاسىنداعى ەسەلى ەڭبەگى ماڭگى وشپەك ەمەس! اقىندى ەسكە الۋ، بەينە قازىرگى جۇرگىزىلىپ وتىرعان ادەبي ءىس-شارامىز تەكتەس، عاسىرلار ۇردىسىندە جالعاسا بەرەتىنىنە سەنەمىز. ويتكەنى اقىننىڭ وقىعان سايىن وقىرمانىنا شىت جاڭا سەزىلە بەرەتىن، وتتى دا ويلى شىعارمالارى بىلايعى كەيىنگى ۇرپاقتار ءۇشىن دە ، استە اينالىپ ءوتىپ كەتە المايتىن ۇلكەن « مەكتەپ »!

ەندەشە، «اقسۇڭقار اقىن، ۇلاعاتتى ۇستاز قۇماربەك ساقاريننىڭ دۇنيەگە كەلگەنىنە 80 جىل» اتتى ادەبي ءىس-شارامىزدىڭ ەندىگى ءسوز كەزەگى وزدەرىڭىزدە.

جازىپ داينداعان: شينجياڭ جازۋشىلار قوعامىنىڭ، شينجياڭ قازاق مادەنيەت قوعامىنىڭ  مۇشەسى، قابا اۋداندىق جازۋشىلار قوعامىنىڭ حاتشىسى، جازۋشى، جۋرناليىس بىرلەس جۇرتباي ۇلى.

2022-جىلى شىلدە.