بۇرىن ءبىر ادامنىڭ جازعان جازۋىندا مىنەزى، كوڭىل كۇيى، ماماندىعى مەنمۇندالاپ تۇرادى دەۋشى ەدى. قازىر ۋيچاتقا جولداعان مازمۇنىنان، دوستار شەڭبەرىنە شىعارعان جولداماسىنان، توپتارعا جىبەرگەن كەسكىنىنەن-اق سول ادامنىڭ قىزمەتىن، نە ىستەپ جاتقانىن، قازىرگى كوڭىل كۇيىن، نەگە قىزىعاتىنىن، تۇرمىسىن، ءتىپتى دوستارىمەن بايلانىسىن، باسىنان نە وتكەنىن ۇلكەن جاعىنان بايقاۋعا بولاتىن سياقتى. قارەكتىرى مەنمۇندالاپ تۇرادى. ونىڭ جالپى جاعدايى دوستىق شەڭبەرىنەن بىلىنبەسە دە دوۋ-يىڭنان، ۋيشىدان نەمەسە كۋايشوۋدان كورىنەدى.

عىلىم تەحنيكانىڭ ناتيجەسى بولعان ۋيچات 2011-جىلى 1-ايدىڭ 21-كۇنى قولدانىسقا تۇسكەن. ونى جاڭ شياۋلۇڭ اتتى ازامات جاراتقان. جۇڭگو جۇرتشىلىعى پايدالانعالى بيىل تۇپ-تۋرا توعىز جىل بولدى. مەن تىركەلگەلى دە جەتى جىلدىڭ ءجۇزى بولىپتى-اۋ. وسى بارىستا ءوزىمنىڭ دوستار شەڭبەرىمە نە جولدادىم؟ قانداي مازمۇندى كوردىم؟ نە ءبىلدىم، نە ۇقتىم؟ نە نارسەدەن عيبىرات الدىم؟ قانداي ەكونوميكالىق پايدا كورىپ، نەندەي زيان تارتتىم؟... دەگەندەردى ءبىر ءسات ويلانۋ كەرەك سياقتى سەزىلەدى. زەردەلى تەلەفونمەن بىرگە دامىعان، تۇرمىسقا قولايلى، قىزمەتكە جاردەمشى بۇل يكەمدى قۇرال-- ۋيچات كۇندەلىكتى تۇرمىسىمىزدىڭ ءبىر بولشەگىنە اينالعانداي سەزىلە بەرەدى.  ءتىپتى قازىر زەردەلى تەلەفونسىز، ۋيچاتسىز ساپارعا شىعۋ قولايسىزداۋ، اۋەلى كوشەدەن زات ساتىپ الا المايتىن دا بولىپ بارامىز. باسقاسىن ايتپاعاندا، قول تەلەفونسىز پويەزدىڭ وزىنە وتىرا المايتىنداي كۇي كەشتىك. بۇگىنگى كۇنى «مەن قارتايعان اداممىن، زەردەلى تەلەفوننان پايدالانا المايمىن» دەپ سىلتاۋ ايتۋعا كەلمەي قالدى. باسقاسىن ايتپاعاندا، پويەزداعى ەكىلىكتى جايمالاپ، كەستە تولتىرماساڭىز، سىرتتان ۇرىمجىگە دە كىرە المايتىن بولدىڭىز ەمەسپە. مىنە وسىنداي جاعدايدىڭ ەڭ كورنەكتى بەلەڭ بەرگەنى وسى ىندەت كەزى بولسا كەرەك. ءۇرىمجى قالاسىنا كەلگەن ءار قانداي ادام ءدال وسىنداي كەشىرمەنى باسىنان كەشكەنى مۇندا تۇر. بۇل كوز كورگەن شىندىق.

 ۇرىمجىدەگى ءبىر زيالى اقساقالمەن جاقسى ارالاسۋشى ەدىم. ول كىسى 1956-جىلدارى شينجياڭ داشۋەسىنەن وقىعان، قارت قالامگەرىمىزدىڭ ءبىرى. ەكى جىلدىڭ الدىندا ۇيىنە سالەم بەرە بارعانىمدا اڭگىمە ارەدىگىندە:

 ـ ءبىز بۇرىنعىنىڭ زياليىمىز، ال قازىرگىنىڭ ساۋاتسىزى بولدىق ،- دەدى.
- نەگە؟-- دەسەم.

ـ قازىرگى كومپيۋتەردەن حابارىمىز جوق. زەردەلى تەلەفوندى تولىق مەڭگەرە المايمىز،-دەپ كەيىمەسى بارما؟! دەمەك، بۇل اڭگىمەدەن ءبىر شىندىقتىڭ قىلپىن اڭعارعانداي بولدىم. زاماننىڭ دامۋ ءۇردىسى جەدەل، شاپقان اتتاي، اتقان وقتاي العا تارتقانى تارتقان. تەك وعان ىلەسۋ كەرەك. سوندا قالاي ىلەسۋ كەرەك؟ ءدانىن الىپ قاۋىزىن تاستاۋ كەرەك پا؟ جوق، كورمەگەنگە كوسەۋ تاڭ دەپ كوزسىزدىكپەن ءبارىن قابىلداۋ كەرەك پا؟

ال جەلپىنگەنىمىز قالاي؟

جەلپىنۋ--ادامنىڭ كوڭىل كۇيىندە كەرەك نارسە، ادام جەلپىنە ءبىلۋى كەرەك، سوندا سەرگي الادى. ايتبەسە، ىلعي دا ەڭسەسى باسىلىپ قالادى. بىراق، ولشەمى، شەگى بار.-دەيدى پسيحولوگ جاننا قوزىباي. ادام قۋانعاندا، بەلگىلى تەبىرەنەتىن جايتكە جولىققاندا جەلپىنەدى. سوسىن سول قۋانىشىن ەلمەن، جۇرتپەن بولىسكىسى كەلەدى. بۇل ءبىر پسحيكالىق قاسيەت. بۇل مىنەز ءار تۇرلى ادام بويىندا تۇرلى دارەجەدە بەينەلەنەدى. ىلايىقتى دارەجەدە جەلپىنسەڭىز وندا ەل دە دۇرىس قابىلدايدى. وزىڭىزدە كوڭىلدەنىپ قالاسىڭ. وتە تەبىرەنىپ كەتىپ، ارتىق جەلپىنسەڭ، كوزسىزدىكپەن ارتىنا تۇسىپ الىپ قۋالاساڭ ول جەلوكپەلىككە اپارىپ سوعادى. ۇلكەن تابىسقا قول جەتكىزسەدە تەبىرەنبەيتىن، قۋانبايتىن ادامدار دا بار. وعان نە دەيمىز؟! ءومىردىڭ باقىتى وسىندا ەكەن دەپ ەرەكشە تەبىرەنەتىن جاندار باسىم ورىندا تۇرادى. ءبىر نارسەگە بىراق بەرىلەمىز. اڭگىمەمىز دە سولار جونىندە بولماق. ءتىپتى دە تۇسىنىكتى ايتاتىن بولساق: وسىدان 10 جىل بۇرىنعى جاستارىمىزدىڭ اراق قۇمارلىق پەن موتوسەكىلگە مەيىلىنشە جابىسقاندىعى دالەل بولا الادى. اراقتى تۇتىنعاندا بوتەلكەنىڭ ىشىنە تۇسىپ كەتۋگە از قالدى عوي. ال موتورلى كولىك موتوسەكىلدى ءمىنۋ دۇرىس. تۇرمستا ىلايىقتى پايدالانسا ول استىڭداعى اتىڭ سياقتى. باراتىن جەرىڭە زىمىراپ جەتىپ الاسىڭ. بىراق، ءبىز ونى اراق ءىشىپ جۇرگىزدىك. قارا موتونى قارىزعا الىپ، قارقىنىن اسىرىپ ايدادىق. قاتىناس ەرەجەسىنە بويسىنباي، تورموزىن توزدىرىپ، شىراعىن شاعىپ تاستاپ تەپكىلەدىك. باس كيىمىن كيمەي، ارتىق ادام مىنگىزدىك. سونىمەن كوپتەگەن جاستار مۇگەدەك بولدى، مەرت بولدى. قانشاما اتا-انانىڭ ەتەگى جاسقا تولدى، قانشاما كەلىنشەكتەر جەلەگىن جامىلىپ جەسىر قالدى؟! سوندىقتان، «جەلدىرمە كولىك جەلوكپەلىكتى كوتەرمەيدى» دەپ ايتامىز. ال بۇگىنگى اڭگىمەمىز مۇنداي اۋىر بولماسادا كوڭىلگە قاياۋ سالاتىن تولعاقتى تۇيىن، قولامتالى ماسەلە.

قولىنداعى قولفوندى قالاي قۇبىلتىپ پايدالانۋ ءار كىمنىڭ ءوز ەركىندە. دەي تۇرساقتا دوستار شەڭبەرى ءوزىڭ عانا يگىلىگىن كورەتىن وتباسىڭنىڭ جەكە مەنشىك مۇلكىڭ ەمەس. دوستار شەڭبەرىنە شىققان ءار قانداي مازمۇن جالپى الەۋمەتتىڭ قازىناسىنا قوسىلاتىن قورعا اينالادى، بىلايشا ايتقاندا ۋيچات كەڭىستىگى ءبىر الەۋمەتتىك ورتا دەگەن ءسوز. وندا الەۋمەتتىك ورتادا قانداي ارەكەتتەرگە ءتيىم سالىنۋشى ەدى، مۇنى ءبىزدىڭ ەسكەرتىپ وتىرۋىمىزدىڭ ءوزى باسى ارتىق جۇمىس شىعار، سىزدەردىڭ كوكەيلەرىڭىزدە سايراپ تۇر، قاتاڭ ولشەم، تەمىردەي ءتارتىپ قويىلعان. الەۋمەتتىك ورتادا ءار قانداي بەيبىرەكەت قيمىلعا شەكتەمە بار، ءىس-ارەكەتىمىزگە، ءجۇرىس-تۇرىسىمىزعا، سويلەگەن سوزىمىزگە، ايتقان اڭگىمەمىزگە، جولداعان فوتو-كەسكىنىمىزگە دەيىن جاۋاپتى بولۋىمىز كەرەك.

ۋيچاتتى اقتارىپ وتىرساڭىز، حالقىمىزدىڭ ۇل-قىزدارى ەلىمىزدىڭ ءتۇرلى ساحىنالارىندا، ونەر ساپارىندا جۇرگەنىن حابارلاپ جاتادى. ءبىراق، كەيدە قاراپايىم عانا حاباردىڭ تەمەسىن كورىپ تىكسىنەسىڭ. اۋەلى جاعاڭدى ۇستاپ شوشيسىڭ! «ميللياردتى جىلاتقان...»، «ەۆروپانى تاڭ قالدىرعان...»، «عالامدى جالت قاراتقان...»، «دۇنيەنى دۇر سىلكىندىردى...» دەگەن تەمەلەر كوزىڭە تۇسەدى. سونان مازمۇنىن كورسەڭ، ارامىزداعى ەل قاتارلى ءبىر ءانشى ازاماتتىڭ ىشكەرىدەگى نەمەسە شەتەلدەگى ءمالىم ءبىر كونسەرتكە قاتىناسقاندا ايتقان ءانى ەكەنىن بىلەسىز. تاڭداي قاقتىرىپ، تاڭعالدىرعان ەشتەمەسى دە جوق دۇنيە بولىپ شىعادى. «ىسقىرىعى جەر جارادى، ايداعانى بەس ەشكى» دەگەندەي، جاڭعىرىعى كۇشتى، جاعدايى مۇشكىل مۇنداي جەلىكپە قىلىعىمىز وزگەلەردەن ۇيات ەمەسپە؟! شينجياڭنان قانشاما ۇيعۇر ازاماتتارى ىشكى ولكەلەرگە بارىپ ونەرىن كورسەتىپ، ءان شىرقاپ ءجۇر. ەلىمىزدىڭ قانشاما ونەر جۇلدىزدارى شەتەل ساحىناسىنا شىعىپ، قۇرلىقتىڭ ارعى بەتىن دە ءان-كۇيگە بولەپ ءجۇر. ءتىپتى اۆتورلىك كەش ۇيىمداستىرىپ، ۆەنەتسيانىڭ وپەرا ساحىناسىندا ونەردەن ەسەپ بەرگەندەر دە بار. بىراق، ءبىز ولاردىڭ جوعارداعىداي جوقتان جويداقسىز تەمە قويىپ ينفورماتسيا تاراتقانىن كورمەدىك. ءيا، وقىرماندى تاماشا تەمەمەن جالىت قاراتىپ، بوگەنايى بولەك تاقىرىپپەن كورنەكتىلەندىرۋ كەرەك تە شىعار. بىراق، ونىڭ ءجونى ءبىر باسقا. ساباسىنا قاراي پىسپەگى دەمەكشى، وعان قابىلەت-قارىم، دانالىق پەن دارىن كەرەك. كوتەرە الماعان شوقپار باسىڭىزعا تيەدى!! جەلپىنۋدىڭ دە ءجونى بار.

وسى ءبىز كەيدە تۇرمىستا قانداي سەلقوس بولساق، قازىرگى قوعامدا دا سونداي تىرلىك كەشىرىپ جاتقانداي سەزىنەمىز. اتا كاسىبىمىز مال شارۋاشىلىعىنا دا قىرىن قاراي باستادىق، جەر ەمشەگىن ەمۋدەن جەرىپ، اۋزىمىزدى اق دانگە تولتىرعان تاقتالى اتىزىمىزدى دا اق تاستادىق. البەتتە، شارۋعا ەبى بار، جۇمىسقا ورامدى، وتباسى جۇمىستارىن شىرىق يىرەتىن، ءوز تۇرمىسىنا پىسىق، ۇرپاق تاربيەسىنە ءمان بەرگەن وتباسىلارىنىڭ كوپ ەكەنىن بىلەمىز. ءبىراق، قولىنداعى كاسىبىن زەرتتەپ-زەردەلەيتىن، زەيىندى اۋىلداستارىمىزدىڭ قاتارى سيىرەپ باراما، قالاي؟ بيىل مال باعاسى قىمبات ەكەن، ءبىر ءبولىم مالىمدى ىقشامداپ ساتىپ جىبەرەيىن؛ كەلەر جىلى ەگىمشىلىككە ويىسايىن، جەرىمدى مايعا بەرمەي بايىرقالايىن دەپ، زامان اۋقىمىن باعىپ، شارۋاشىلىعىنىڭ قامىن جەيتىندەر، زامانعا ساي تىرلىك قۇراتىنداردىڭ توپانى ازايىپ بارا جاتقان سياقتى. حالقىمىز: تۇستىك عۇمىرىڭ بولسا، كەشتىك مال جي،-دەگەن عوي، كەيبىر اۋىلداستارىمىز وسى ماقالدى اۋىز جۇزىندە عانا ايتىپ امالياتتا اتقا قونبايتىن كورىنەدى. ءار قانداي حارەكەتتى ءوز باسىمىزدان باستاعانىمىز دۇرىس-اۋ؟! انە سول شارۋاعا قىرسىز، سەلقوستىق مىنەزدى ۋيچاتتاعى اعايىندارىمىزدىڭ بويىنان دا بايقادىق. دوستىق شەڭبەرگە بەتالدى نارسەلەردى شىعارامىز، ءوزى دوستار شەڭبەرىنە شىعارماقشى كەسكىننىڭ مازمۇنىن تولىق كورمەي جاتىپ توپتارعا ماڭىراتىپ قويا بەرە سالادى. الەۋمەتتىك ورتادا وتىرىپ وسەك-اياڭدى جەلشە گۋلەتەمىز-اي كەلىپ. ەل جولداعان مازمۇندى قايتا-قايتا توپەلەپ قاپتاتامىز. ول سىزگە جاڭالىق سەزىلۋى مۇمكىن، ءبىراق، ونىڭ وزگەگە تاڭسىق ەمەس، قايتا قاڭسىق دۇنيە. زامان اۋجايىن اڭعارماي ساياسي ءتۇس العان كەيبىر مازمۇندى كەلسە-كەلمەس تالقىلايمىز. جايى كەلسە قىزارا ءبورتىپ قىڭىر سويلەيمىز. سۋدىڭ دا سۇراۋى بار ەمەسپە، وسى جاعدايمەن سوت مەكەمەسىنىڭ بوساعاسىن توزدىرىپ جۇرگەندەر دە از ەمەس. جەلپىنۋدىڭ دە ءجونى بار، تۋىستار!

كەيبىر اۋدارما ءبىلىمىن تالقىلايتىن توپتار، كاسىپتەستەردىڭ توبى، ماماندار بلوگى وتە جاقسى. وندا كاسىپتىك اڭگىمە ايتىلادى. كەلەلى كەڭەستەر جاسالادى. ونداي توپتارعا كىرسەڭ كوپ ءبىلىم الىپ، ءبىر تالاي قاجەتىڭدى تاۋىپ قايتاسىڭ. ال ءىشىنارا توپتارعا باس سۇقساڭ جاعداي مۇلدە باسقاشا. كەيبىرەۋلەر رۇقساتىڭسىز جەتەلەپ الىپ كەلەدى. بىراز بايقاپ وتىرساڭ توپتىق ورتادا تاۋدان، باۋدان سويلەگەن باۋىرلاردىڭ قۇنى جوق قىسىر كەڭەسى مەن شەكەسى جارىلارداي بولعان ءبىر ەكەۋىنىڭ ەگەسىن ەستيسىڭ، سوسىن شىعىپ كەتۋدەن ۇيالىپ، قارشا بوراعان قۋ سوزدەن قۇنى بار مازمۇن تابا الماي سوعان كەتكەن ۋاقىتىڭا ءىشىڭ ۋداي اشيدى. بىرەۋدى بىرەۋ ۇقپايدى، باس باسىنا ءبي، بىلگىش، اقىلگويلەردىڭ اتاقتىسىن سونان تاباسىڭ، ال سونداي تەنتەكتەر مەن تەلپەكتەردى تەزگە سالايىن دەپ ازىناۋلاق اقىل ايتقان ۇلكەندەرگە دۇرسە قويا بەرەتىندەردى دە ەت قۇلاعىمىزبەن ەستىپ، كوزىمىزبەن كوردىك. اۋەلى اراق ءىشىپ العان كۇنى قىزىپ كەلىپ، سىباپ تاستاعان «مىقتىلاردا» بولدى. ءتىل تيگىزەتىندەر دە بارشىلىق. سوسىن تاڭ قالاسىڭ دا ۇندەمەگەن ۇيدەي پالەدەن قۇتىلادى،-دەپ قاراپ وتىراسىڭ. دەمەك، مۇندايلاردان الەۋمەتتىك ورتادا وتىرمىن عوي دەگەن ويدىڭ نىسپىسىن دا تاپپايسىڭ. كورشىنىڭ ەسىگىن تەۋىپ كىرگەن ادام سياقتى كەز كەلگەن توپقا اتتاپ-بۇتتاپ كىرەمىز. كىرىپ الىپ تىنىش وتىرماي، قاي-قايداعىنى جولدايمىز. مىنالار ءبىر كەلەلى ماسەلەنى اقىلداسىپ، ءمالىم تاقىرىپتا تالقى وتكىزىپ جاتىر-اۋ دەگەن تانىم جوق. ءتىپتى كەيبىرىمىز امان-سالەمدى دە بىلمەيمىز، انشەيىن ءوزىنىڭ جاتىن بولمەسىندە جاپادان جالعىز جاتقانداي جوقتان وزگەنى جولدايمىز-اۋ كەلىپ. ورتاعا ساي كەلەمە، ساي كەلمەيمە دەگەنمەن ساناسىپ تا جاتپاي كەز كەلگەن وتىرىسىن كەسكىنىمەن قوسا شۇبىرتىپ ۋيچاتتى تولتىرادى دا جاتادى. باسقاسىن بىلاي قويعاندا بىرەۋدىڭ ۇيىنە بارساڭىز دا الدىمەن ەسىگىن قاعىپ كىرەسىز عوي. ارينە، ءۇي يەسىنە، ۇيىندەگى ۇلكەن-كىشىگە امان سالەم جاساپ بارىپ جايعاساسىز، مىنە الەۋمەتتىك ورتا سانالاتىن دوستار شەڭبەرى دە انە سونداي توپتى ورتا، باسقاسىن تالاپ ەتپەسەك تە ورتاعا ورنىمەن سالەم بەرىپ، امانداسىپ العاننان كەيىن جايعاسقانىڭىز وڭ. سوندا بىزدەگى مادەنيەت قايدا؟ كىسىلىك، كىشىك قايدا؟! كەي توپتاردا ۇلكەن كىسىلەر، اق سامايلى اپالار وتىرادى. سالاۋاتتى اعالار بار. سولارعا قۇرمەت بولسا يگى ەدى. جەلپىنۋدىڭ دە ءجونى بار، اعايىن.

ال قىزمەتتە قانداي جاۋاپكەرسىز بولساق ۋيچاتتا دا سول قاتەلىگىمىز قايتالانىپ جاتاتىندىعىن قايتەسىز. بۇل ۋيچاتتىڭ ءبىلىم ۇيرەنەتىن، تاجىريبە الماستىراتىن، ينفورماتسيا جينايتىن، حابار كورەتىن، پىكىر الماستىراتىن قۇرال ەكەنىن باسىم زيالى قاۋىمنىڭ كوبى بىلسە، ءىشىنارالارى بىلمەي كەلەدى. قىلجاققا ارنالعان قۇرال، ەرىككەننىڭ ەرمەگى دەپ تۇسىنەتىن سياقتى. كاسىپتىك اڭگىمە سۇراسا قىلجاق قىلاتىن، وزگەلەردى كەكەپ-نۇقايتىن، كوپكە توپىراق شاشاتىن جاعدايلار بەلەڭ بەرەدى. قىزمەت توپتارىنا كەلەڭسىز كەسكىن جولداپ تولتىرىپ تاستايتىن، جەكەلىك قايشىلىقپەن ءبىر قوتان ءسوز سويلەيتىندەر دە جوق ەمەس. جەل سوزگە ەرىپ، باسقانىڭ ايتباعىمەن اي بويى قايشىلىق تۋدىراتىن اڭگىمە ايتادى. جەكەلىك قايشىلىعىن توپقا اكەلىپ كوڭىل كوتەرەتىندەر دە بار. توپتارعا كىلەڭ «ءيت ۇرە بەرەدى، كەرۋەن كوشە بەرەدى»، «ىشتەن شىققان شىبار جىلان»، «وپاسىز دوسقا نە دەيمىن؟» دەگەن سياقتى وزگەنى جازعىراتىن جولدامانى عانا جولدايتىن اعايىندار بار. سول ادام مۇنىڭ ءوزى پسيحيكالىق كەمىستىك ەكەنىن بىلمەيتىن ۇقسايدى. سوسىن وسىنداي ادامدار وتباسىندا، قىزمەتتە دە وسى مىنەزىن ىستەتەمە دەپ ويلايسىڭ. جەلپىنۋدىڭ دە ءجونى بار.

ۋيچات شىققاننان بەرى دە از دەگەندە نەشە ءجۇز تەكشەلەر قۇرىلعان شىعار. ولار ءار تۇرلى جولدامالارىمەن وقىرمانىن قىزىقتىرىپ تا، جالىقتىرىپ تا جۇر. قىزىقتىراتىنى تاماشا جولدامالارى بار، عيباراتتى ماقالالار كوپ. جالىقتىراتىنى قايدان قۇراستىرعانى بەلگىسى «ايۋعا ەكى اي كۇيەۋ بولعان جىگىت»، «قوستا ايەلىن ايۋ الىپ كەتكەن جىگىتتىڭ اڭگىمەسى»، «كىسى كيىكتەن جۇكتى بولعان مالشىنىڭ ايەلى»، «قاسقىرعا اينالعان 16 جاسار قىز» دەگەن قالىڭ ويدان قۇراستىرىلعان اۆتورسىز اڭگىمەلەر قاپتاپ كەتتى. مۇندا نە جازىلعانىن جۇرتتىڭ ءبارى بىلەدى. ارداقتى اتالارىمىزدى حايۋانمەن جولداس قىلعان قالامگەرلەر مەن اناسىن كىسى كيىكتىڭ قوينىنا سالىپ بەرگەن جازۋشى سىماقتار ءوزىنىڭ قايدان شىققانىن بىلەر مە ەكەن؟ جازعان دەگەن وسى دەپ زاڭدى، ۇلتتىق داستۇردى، ادامگەرشىلىكتى قايىرىپ تاستاپ قالامدى كەلسە-كەلمەي سىلتەي بەرۋگە قالاي جول بەرەمىز؟ باسقا تارتىمدى مازمۇندارمەن، وزگە ادىستەرمەن دە وقىرماندى مولايتۋعا بولادى عوي. كەزىندە «سەن-قازاق»سياقتى تور بەتتەرىن قايداعى جولدامالارىمەن بىلىقتىرعان «قالامگەر» سىماقتار مەن تاسادا تۇرىپ تاس اتاتىن «جازعىشتار» ەندى موڭعۇل قىزدار مەن ورىس كەلىنشەكتەردى جازىپ جاتىر. ۇلتتار ىنتىماعىن بۇلدىرىپ جۇرمەسە يگى ەدى. ەلىمىز كوپ ۇلتتى مەملەكەت، بەرەكەنى ساقتاعان باسىنا باق اكەلەدى. بەرەكەنى بۇزعاندار باسىنا پالە تابادى. جەلپىنۋدىڭ دە ءجونى بار، قالامگەرلەر!

سيلىقتى جولداما دەگەنگە سەنىپ، سونىڭ سوڭىنا تۇسكەن جاستار سەڭدەي سوعىلىسادى. باسقاسىن ايتبايىقشى: توپتا بىرەۋ 10 يۋان اتىپ سونان 10تيىن تۇسسە «راحىمەت!»ايتىپ وتىرعانداردى ۇدايى كورەمىز. بالالاردىكى ءبىر باسقا ۇلكەندەرگە نە جوق. وسى جارىق دۇنيەگە اكەلگەن، جايى كەلسە قالادان 500مىڭ يۋانعا باسپانا الىپ بەرگەن اتا-اناسىنا راحىمەت ايتباعان ازاماتتار 1-2 يۋان قۇڭباۋ اتقان قۇربىسىنا العىس جاۋدىرىپ جاتادى. ءيا، قۇرداستار ارا قىزىق شىعارىپ شاشۋ شاشۋدىڭ كەزەگى كەلگەن بولار، مەرەكەنىڭ شاتتىعىن اسىرۋ ءۇشىن قاجەت ويىن شىعار. بىراق، تەلەفوندا تەك قىزىل قالتا اڭدىپ وتىراتىنىمىز ۇيات شارۋا، جاستار! جەلپىنۋدىڭ دە ءجونى بار.

قول تەلەفوندا بەلەت تاستاۋ دەگەن ءبىر اۋقىم شىققالى كوپ بولدى. ءبىر اۋىل دارەجەلى باعالاۋعا اۆتونوميالى رايون بويىنشا بەلەت تاستاپ جاتادى. ونىڭ يەسى باعالاۋدى شىن كورىپ، تالاي چۇنگە كىرىپ تەنتىرەپ بەلەت جيىپ جۇرەدى. قانشا رەت داستارقان جايعانىن ءوزى بىلەدى. بۇل بەلەت تاستاپ باعالاۋدىڭ باسىم كوبى شىن بولعانىمەن كەيبىرى سول مەكەمەنىڭ ۋيچات تەكشەسىنە وقىرمان جيۋ. باعالاۋداعى شابانتوزدار ءۇشىن ەمەس، ءوز سالاۋاتىن ارتتىرۋ ماقساتىندا ەكەنىن بىلايعى جۇرت بىلمەيدى. كەيبىر بەلەت تاستاۋ بارىسىندا تىركەلمەسەڭ بەلەت تاستالمايتىنى سونىڭ ماسەلەسى. ادەتتە، توپقا شىقبايتىن، كوپ سويلەمەيتىن، چۇندى اشبايتىن، توپتاعى ۇلكەندەرگە سالەم دە بەرمەيتىن كەيبىر ادامدار ءدال سول بەلەت تاستايتىن كەزدە بەلەڭ بەرىپ، جۇرتتى اتتانىسقا كەلتىرىپ جاتادى. ماقساتى ىسكە اسقان سوڭ چۇننان، سول توپتان شىعىپ كەتەدى نەمەسە ۇندەمەي وتىرا قالادى. ادام سيلاسقاننىڭ قۇلى عوي، جاقىنىڭىز ءۇشىن جەلپىنىپ بەلەت جيعان ەكەنسىز ادەتتەدە اڭگىمەگە قاتىناسىپ، سالەم الىپ، سالەم بەرىپ وتىرۋ سالاۋاتتىلىقتىڭ بەلگىسى. جەلپىنۋدىڭ دە ءجونى بار، دوستار!

ايىرىقشا ءبىر ايتا كەتەر جايت: دوۋ-يىڭداعى قىز-جىگىتتەر وزدەرىنىڭ ءار تۇرلى كەسكىنىن جولدايدى. دوستارىمەن بىرگە جۇرگەن، مەكتەپ بىتىرگەن، تۋعان كۇن تويلاعان، بازار ارالاعان نەمەسە ساياحاتتاعان ۇمىتىلماس ساتتەن كارتينالار دەگەن سياقتىلاردى شىعارىپ جاتادى، ونىسى دۇرىس-اۋ!! ادام ءوزىنىڭ قۋانىشىن كوپپەن بولىسسە جۇعىستى بولادى. ءبىراق، باس ءمۇسىنىن ەسەكتىڭ، ءيتتىڭ باس مۇسىنىنە الماستىرۋدىڭ قانشالىقتى قاجەتى بار. وزگەلەر دە دوۋ-يىڭعا شىعادى، حاۋزاندى كورەدى، كۋايشوۋدى اقتارادى. ءبىراق، سول جاستاردىڭ اتا-اناسى بالاسىنىڭ ەسەك بولىپ قۇلاعىن سالپيتىپ، شوشقا بولىپ قورسىلداپ جۇرگەنىن بىلمەيتىن شىعار-اۋ! دەگەن وي مازالاي بەرەدى. جۋىقتا، دوۋ-يىڭدا شەشەم كورمەسە بولدى دەپ شەشىنە بەرەتىن، يىعىن اشىپ، مىقىنىن كورسەتىپ، بوكسەسىن بۇلعاقتاتىن قىزدار پايدا بولدى. اتاڭدا كورمەگەندى بوتاڭدا كورەسىڭ دەپ، مۇنداي ەرسى قىلىقتاردى كورگەندە جانىڭنان قاسىم بولاسىڭ. اراق ءىشىپ جارىسىپ، الا قىزىپ اتىسىپ جاتقانىن دا دوۋ-يىڭعا جولدايدى. نە كەرەك؟ وقۋىڭدى وقى، ماماندىعىڭدى ۇيرەن، كاسىبىڭدى جاقسى ىستە! اتا-اناڭدى ويلا، بولاشاق جارىڭدى جارىلقا. سەنىڭ ناشار قىلىعىڭدى كورگەن بالاڭ قالاي وڭادى؟! جاستارعا ايتارىم: جەلپىنۋدىڭ دە ءجونى بار.

قازىر «توراپ جۇلدىزى» دەپ اتالاتىن جۇلدىزدار مەن شولپاندار شىقتى. كەيبىرەۋىنىڭ كەسكىنىن كورىپ تاڭ قالاسىڭ. قىرىلداعان داۋىسىمەن، بەيباستاق سوزىمەن، بەيبىرەكەت ارەكەتىمەن ايگىلى بولعاندارىنا ۇيالسا بولادى. ولار تەك حالقىمىزدىڭ «اتىڭ شىقباسا جەر ورتە» دەگەن ماقالىن دالەلدەپ ٴجۇر. اتا-بابامىزدا كورگەنسىز دەگەن ءسوز بار. بۇل ءسوزدىڭ قانشالىق اۋىر ەكەنىن بىلۋىمىز كەرەك عوي. باسقا جۇرتتىڭ توراپ شولپاندارى تارتىمدى بيىمەن، اسقاق انىمەن، تاپقىر سوزىمەن، تامىلجىتىپ ورىنداعىن كۇيىمەن، قوڭىر داۋىسىمەن ءتىپتى تاڭ قالدىراتىن تاپقىرلىعىمەن «توراپ جۇلدىزى» بولىپ اتانادى. ال بىزدىكىشى؟! سونداي بەيباستاپ كەتكەن «ءانشى»سىماقتاردى ءبىر ءبولىم جۇرت قولپاشتاپ، كوككە كوتەرگەنىن قايتەسىز. جايى كەلسە جوعارى قارجىمەن ساحىناعا ۇسىنىس ەتىپ، تويلارعا شاقىرۋ بەرگەنىن ۋيچاتتان-اق كورىپ جۇرمىز. ءاي! دەيتىن اجە، قوي! دەيتىن قوجا بولماعانى ما؟! جوق، سول اۋىلدىڭ تەكتەيتىن قارتىنىڭ، ءبىلىمدى ازاماتىنىڭ ازايعانى ما؟! جەلپىنۋدىڭ دە ءجونى بار، توراپتاستار!

ال سوندا قانداي ادام «توراپ جۇلدىزى»؟ ول ناعىز ونەرىمەن، قوعامعا پايدالى ارەكەتىمەن، جوعارى بىلىمىمەن بارلىققا كەلەدى. قاراپايىم عانا مىسال: بىلتىر قۇلجا قالاسىندا 5-قاباتتان قۇلاعان بوبەكتى جەردەن توسىپ العان تۇنىق اتتى ازاماتتى، بيىل ىندەت كەزىندە ۋحان قالاسىنا باتىرلىقپەن بارىپ اۋىرۋدىڭ الدىڭعى شەبىندە اجالعا اراشاشى، جارالىعا مەدەت بولعان، قارا جورعا ءبيىن بيلەپ ناۋقاستارعا كوڭىلدىلىك سيلاعان اق حالاتتى قارىنداسىمىز باقارگۇلدى، اتى بايگەدەن كەلگەندە جىلقى قۇمارلىعىن ايگىلەگەن بەردىبەكتى توراپ جۇلدىزى، ۋيچات شولپانى دەسەك بولادى. سونداي-اق، «ءازىل وردا تياترى» اتتى اۆتورلىق ۇجىمنىڭ قىسقا كەسكىندەرىن ايىرىقشا ماقتاۋعا تاتيدى. ورتالىق تەلەۆيزياسىنىڭ «شيڭگۋاڭ داداۋ» ايدارىن مويىنداتىپ جىلدىق جۇلدەگەر بولعان قۇمىلدىق شولپاندى، «انار ءپىستى» جوباسىنداعى ارتيس، كۇلدىرگىسىمەن جالپاق جۇرتتى جەلپىندىرگەن ساتيرىك داۋ-داۋدى «توراپ جۇلدىزى» دەسەك جاراپ تۇر. ال ءىشىنارا ادامداردىكى نە؟ جەلپىنۋدىڭ دە ءجونى بار. باۋىرلار!

ۋيچاتتىڭ كوپ رولى بار. ءوز باسىم دوستىق شەڭبەردى «كۇندەلىك» رەتىندە پايدالانامىن. بۇرىن ەستەمەلەرىمدى ەستەلىككە جازاتىنمىن، قازىر وسىندا قالدىرامىن. جاقسى كورگەن شىعارمالاردى جولدايمىن، ءشىنارا ءوز تۋىندىلارىمدى جاريالايمىن. قىزمەتتەگى وزگەرىس، وتباسىنداعى شاتتىق، ۇيرەنۋدەگى ونەگەلى مازمۇن، ساباقتاستار مەن دوستاردىڭ باس قوسۋى، كوڭىلدى كۇننەن ەستەلىك سياقتى جولدامالاردى كۇن قۇرعاتپاي ەمەس، اپتالاپ، ايلاپ عانا جولدايمىن. قۇندى دۇنيەلەرىمدى قاجەت كەزدە سونان تاۋىپ الامىن. ال ءتۇرلى توپتارعا قالاۋىنا ساي، وقىرمانىنىڭ جاعدايىنا قاراي ازداپ مازمۇنداردى جولداۋدى ءجون دەپ ەسەپتەيمىن. وزىمشە ءبارى ىلايىقتى ما ەكەن دەپ ويلايمىن. سونداي-اق، وزگەلەردىڭ دە جاقسى جولداماسىن قۇرعاتباي وقىپ تۇرامىن.

وسىندايدا ءبىر دوسىمنىڭ ايتقان «دوستىق شەڭبەرىن جەگەن تاماعى مەن كيگەن كيىمىمەن تولتىراتىن كەلىنشەك بولىپ كەتكەن جوقپىز» دەگەن ءسوزى ەسىمە ءتۇستى. ءيا، ول دا سول ادام ءۇشىن قىزىق، ءماندى شارۋا سەزىلەتىن شىعار. ارينە، ءار كىم ءوزىنىڭ قىزىعۋىنا، كاسىبىنىڭ قاجەتىنە، ءبىلىم دەڭگەيىنە، مادەنيەت ورەسىنە، الەۋمەتتىك بايلانىسىنا، دوستار اياسىنا، تالعامىنا قاراي ۋيچاتىنان ىلايىقتى ورىن بەرىپ جۇرگەن بولار. سەنىڭ مىنا شىعارعانىڭ قاتە دەپ ايتۋعا حاقىلى دا ەمەس شىعارمىز. دەسە دە كۇنىنە ءبىر رەت ەمەس، ساعاتىنا سان جولدامامەن تەكشەنى تولتىرىپ تاستايتىندارعا ءتۇسىندىرىپ قويۋ ازاماتتىق بورىش بولار. تالعام تارازىسىنا قاراي تالداۋ جاساۋ ەلدىڭ ەركىندە.