ون سەگىزدىڭ الاۋى
(ماقالا 2005-جىلى جازىلعان)
بولەش قالي ۇلى
وتكەن 2005-جىلى قاباداعى ادەبيەت پەن ونەرگە جان كۇيەر بولعان ارمانى بار اياۋلى ازاماتتار باس بولىپ قاباداعى ءبىر ءبولىم اۆتورلاردىڭ (اقىنداردىڭ) باسىن قوسىپ، ۇيىمداستىرۋ ارقىلى 27 اقىننان قۇرام تاپقان «جەتى قابا جىرلايدى» اتتى جەرلىك اۆتورلاردىڭ ولەڭدەر توپتاماسىن شينجياڭ حالىق باسپاسى جاعىنان جەكە كىتاپ ەتىپ باسىپ تاراتتى. بۇل ءبىر يگىلىكتى جۇمىس بولدى. ءبارىمىز قۋانا قول سوعىپ، قوماعالانا وقىدىق. جيناقتاعى ءبىر ءبولىم تانىمال اۆتورلار بولماسا كوپ ساندىسى جاڭادان قالام تەربەگەن جاس تالاپتار ەكەن، بارلىعىدا ءوز بەتىنە وي ايتىپ، تۋعان جەردىڭ تاۋداي تابىستارىن تىلگە تيەك ەتىپ ەمىرەتە، تەبىرەنە جىرلاپ جاتىر.ادامدى قۋانتاتىنى جاس اقىنداردىڭ جان تەربەيتىن جالىندى جىرلارى بولدى. كەتكەنى كەلىپ، كەمتىگى تولىپ قايتا باستان وركەن جايعان شينجياڭ قازاق پوەزياسىنادا مىنە شەرىك عاسىردان استام ۋاقىت ءوتتى، سانىنان ساپانى سارالايتىن ۋاقىتتا جەتتى. دالىرەك ايتقاندا شينجياڭ قازاق پوەزياسىناندا مۇقاعالي، جۇمىكەن، تولەگەندەر تۋاتىن ۋاقىت بولدى. ولاي بولسا ءۇمىت قاشان دا جاستاردا جاستار پوەزياسى قالايدا جالىندى، جاندى بولۋى كەرەك. جاڭا دۇنيەنى، جاڭا بەت-بەينەنى جاڭاشا فورما، جاڭاشا تاسىلمەن جىرلاۋ كەرەك. بۇل نەگىزىنەن جاستاردىڭ جۇمىسى ءارى جاستارعا قويىلاتىن تالاپ. جاستار قالايدا جاڭالىق جاراتۋلارى كەرەك. عاسىردىڭ جاڭالانۋىمەن جارىسا ولەڭ دە، ونەر دە جاڭالانۋى كەرەك. بۇگىنگى زىمىران زاماندا سول باياعى «قويتورىنىڭ كيتىڭمەن» كوش سوڭىنان ىلەسۋدىڭ قاجەتى قالمادى. «جەتىقابا جىرلايدى» اتتى ولەڭدەر جيناعىن قولىما الا سالىپ، جاستار پوەزياسىنا باسا نازار اۋداردىم. جاستاردىڭ جالىنى جامان ەمەس كورىنەدى. ءبارى دە وزىندىك جاڭالىقپەن كەلىپ قوسىلعان جاڭا وي-پىكىر ايتىپ جاتىر. اسىرەسە، ون سەگىزگە ەندى كەلىپ ورتا مەكتەپ پارتاسىندا وتىرىپ ولەڭ دۇنيەسىنە اتباسىن بۇرعان بىرنەشە بالاۋسا اقىن نازارىمدى ايرىقشا اۋداردى. سولاردىڭ ءبىر قۋات اسىلبەك ۇلى ەكەن.
جىر جيناعىندا تانىستىرىلعان اۆتوردىڭ قىسقاشا عۇمىرناماسىندا بىلاي دەپ جازىلعان: «قۋات اسىلبەك ۇلى 1986-جىلى ناۋرىزدىڭ 19-جاڭاسىندا قابا اۋدانى سارتام اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. ول جاستايىنان ادەبيەت پەن ونەرگە قىزىققان، باستاۋىش مەكتەپ قۇشاعىنان باستاپ، سۋرەت سالۋعا، حاتكەرلىك ونەرىنە اۋەستەنگەن. كەزىندە اۆتونوميالى رايون جاعىنان ۇزدىك حاتكەر سيلىعىنان يە بولعان. «كۇز جىرلارى» قاتارلى ولەڭدەرى «التاي گازەتىندە» جارىق كورگەن. قۋات قازىر قابا اۋداندىق 1-ورتا مەكتەپ تولىق ورتا 3-جىلدىق وقۋشىسى»،-دەلىنگەن. وسى جيناققا جاس اقىننىڭ «ون سەگىزدىڭ اۆتوگرافى» قاتارلى 7 ولەڭى باسىلىپتى. بۇل ولەڭدەر نەگىزىنەن 2004-جىلدان بۇرىن جازىلعان ولەڭدەرى كورىنەدى. ياعىني، اۆتوردىڭ ون سەگىزدەن ىلگەرى جازعان ولەڭدەرى سياقتى. وسى جاس جىگىتتىڭ جىرلارى وقىعان جەردەن-اق جان دۇنيەمە جاعا باستادى. ولەڭدەرى ءبىرىڭعاي سەزىمگە قۇرىلعان تۇنىق كوڭىل-كۇي ەكەن. جاس اقىننىڭ ولەڭدەرىنەن ەشقانداي جاساندىلىق بايقالمايدى. باستان اقىر بارىنشا تابيعي، تازا سەزىم سۋرەتتەلگەن. اقىننىڭ جاس بولسا دا اقىندىقتىڭ سىر-سيپاتىن، ولەڭنىڭ سىرلى قۇپياسى مەن ءتىلسىم قۇدىرەتىن يگەرىپ العانى ءار شۋماق ولەڭدەرىنەن ولەڭ تانيتىن ادامعا وتە ايقىن كورىنىپ تۇر. بىزدە ولەڭ جازاتىن اقىندار از ەمەس. ءبىراق سولاردىڭ كوبى ولەڭدى تەحنيكالىق جاقتان عانا يگەرىپ، سەزىمدىك جاقتان تولىق يگەرە الماي كوبىندە، جانسىز، جارامسىز شىعارمالار جازادى. ولار ادەتتە ولەڭدى «ۇيقاس» دەپ تۇسىنەدى دە تەك ۇيقاسقا، تارماققا، شۋماققا كوبىرەك ءمان بەرىپ، ولەڭ ويىنداعى سەزىممەن كوڭىل-كۇيدى جەتكىزىپ ايتۋعا ءمان بەرمەيدى. سوندىقتان ول فورما جاقتان ولەڭ بولعانىمەن سەزىمدىك (مازمۇندىق) جاقتان تولىق قاندى ولەڭ بولىپ شىقپايدى. تەك «تاقپاق» دەڭگەيىندە عانا قالادى دا سوڭى «اقىن جوق»، «ولەڭ ساپاسىز» دەگەن سوگىسكە اپارىپ سوعادى. ال مىنا جىگىت ولەڭدى اقىندىقپەن يگەرگەن كورىنەدى. جاس قالامىنان تۋعان تۇنىق ليريكالارى وقىعان سايىن جانىڭدا جاتتالىپ، ويىڭدا وتاسادى. جاقسى جىرعا جانىڭ جادىراپ، جاس اقىننىڭ ساپارىنا ءسات ايتىپ، جاسامپازدىعىنا اق جول تىلەيسىڭ.
تومەندە، ءسوزىمىزدىڭ كۋاسى ءۇشىن، جاس اقىننىڭ «جەتىقابا جىرلايدى» اتتى ولەڭدەر جيناعىنا باسىلعان ولەڭدەرىنەن بىرنەشەۋىن بىرلىكتە كورەيىك. جاس اقىن «ارمان بولعان ايبەرگەنوۆ تۋرالى» اتتى ارناۋ ولەڭىن بىلاي باستاعان:
جەلكەنىڭدى جەل جىقپاعان كەمەدەي،
دۇشپانىڭا زارىڭدى اتتىڭ سەن ەگەي.
جيىرماداعى يىرىمىڭ تىم تەرەڭ،
جيىرما بەستە تولعانىسىڭ تەلەگەي.
قاراڭىز، بارماقتاي عانا بالا جىگىت قالاي ايتادى. قازاق پوەزياسىنىڭ “تەلەگەيىن” تەڭسەلتىپ، تەربەتىپ تۇرعان جوقپا. قازاقتىڭ ماڭدايىنا بىتكەن جارىق جۇلدىزداردىڭ ءبىر سازگەر نۇرعيسا تىلەندەيەۆ تۋرالى قازىرگى زامان قازاق پوەزياسىنىڭ جەزتاڭدايى تۇمانباي مولداعاليەۆ نۇرعيسانىڭ شەكسىز تالانىتىن بەينەلەيتىن بالامانى قازاقتىڭ سوزدىك قورىنان “تەلەگەي” دەگەن اتاۋدى ارەڭ ىزدەپ تاپقانىن ايتادى جانە بالامانىڭ وتە ءدال تۇسكەنىن ايتىپ، وزىنە وتە ريزاشىلىق بىلدىرەدى. ال ءبىزدىڭ مىناۋ بالاپان اقىنىمىز قازاقتىڭ اتاقتى ايبەرگەنوۆىنا سول “تەلەگەيدى” قينالماي-اق، قىمتىرىلماي-اق ايتا سالىپ وتىر عوي. ءبىراق بۇل جەردە مەن بالاپان اقىندى دارىنى زاڭعار تۇماعاڭمەن سالىستىرماقشى ەمەسپىن. قايتا تەڭەۋدىڭ ورنىن تاۋىپ، ءوز مانىندە قولدانا بىلگەن ەپتىلىگى مەن تەكتىلىگىن ايتپاقشىمىن.
ەندى ءبىر ءسات تىنىپ تۇرسا بۇل الەم،
ءبىر تويىڭدى تويلاپ بەرەم مىنا مەن.
سوسىن تاۋعا شەرۋ تارتىپ كەتەمىن،
مايدا جالىن جەل تاراعان قۇلامەن.
قالامى ۇشتالىپ، قاۋىرسىنى قاتپاعان اق ۇرپىك اقىن ايگىلى ايبەرگەنوۆ تۋرالى ايعاي-سۇرەن سالمايدى. نەمەسە جەر-سۋعا سيعىزباي ءتىلدى بەزەپ ماقتايتىن ارزان سوزدىلىككە دە سالىنبايدى. ايتارىن وبرازدى وي، كوركەم تىلمەن ءايباتتاپ، ايشىقتاپ جەتكىزەدى. وزەكتى ويىن ليريكالىق كەيىپكەر سەزىمىنە ءسىڭىستىرىپ بەينەلەيدى. قىسقا جىپتەي كۇرمەۋگە كەلمەي، قىرشىن كەتكەن ايبەرگەنوۆتىڭ ارمانى بولعان “ءبىر تويىن” تويلاپ بەرۋگە بەكىنىپ، ۇزىلگەن ارمانىن جالعاپ، مۇراتىنا مۇراگەرلىك ەتۋگە اقىن ارۋاعى الدىندا انت ەتەدى. سودان كەيىن:
سوسىن تاۋعا شەرۋ تارتىپ كەتەمىن،
مايدا جالىن جەل تاراعان قۇلامەن،-دەپ جىر سوڭىنا ولەڭنىڭ شىرايىن اشىپ، اجارىنا ايشىق قوساتىن تاماشا ۇلتتىق بوياۋ بەرەدى. مىنە بۇل روموتيكالىق وي جۇيەگە ءتان قانىق ۇلتتىق بوياۋمەن بوگەنايى بولەك ۇلتتىق سۇيىسپەنشىلىك. مىنە وسىنداي تاڭدايىڭا تاتي كەتكەن ءتاتتى شۋماقتى وقىپ وتىرىپ، تالاپتى جاسقا ءتانتى بولماي قويمايسىڭ.
«كەۋدەمدەگى تۇلپارىم» اتتى ولەڭىندە جاس اقىن بىلاي دەپ ايتادى.
(ءۇزىندى)
جارالىنىڭ جان جاراسىن كەش ەمدەپ،
ويلاۋشى ەدىم ورشىلدىكپەن وتەم دەپ.
دۇمبىرلەتكەن دارقان جومارت كەۋدەمدى،
ءبىر تۇلپار بار جۇرگەن مەنى مەكەندەپ.
كىسىنەيدى ول، ءۇنسىز قالسام مۇڭدانا،
(مەنىڭ عازيز باقىتىما تۋعان ءا)
جۇرگىمدە كەيدە ارقىراپ وتەدى،
قالاي، قالاي جىرلايدى،-دەپ،-بۇل بالا.
تاڭعى قوراز شاقىرعاندا سۇرەن ساپ،
مەن دە ويانام مۇڭعا بەيىم ءبىر ءان ساپ.
و، جانۋار قانشاما ءتۇن سەن ءۇشىن،
جاتتىم ەكەن مىڭ سۋىنىپ، مىڭ اڭساپ.
ولەڭ وسىلاي كەتە بەرەدى. وقىعان سايىن وقىعىڭ كەلەدى. بەينە شىرن جيناعان بال اراسىنىڭ تىنىم تاپپاي گۇلدەن گۇلگە قونعانى سياقتى شۋماقتان شۋماققا اۋىسىپ وتىراسىڭ. ءبارى دە كوكجيەكپەن تالاسقان كول جايساڭ كوڭىل-كۇي، سەرپىنى كۇشتى سەل سەزىم. مۇڭعا دا تولى، سىرعا دا تولى مۇراتىنا جەتكەن مۋزا. وسى شۋماقتاردى وقىعاننان كەيىن، كوز الدىڭىزعا ورتا مەكتەپ پارتاسىنداعى ون سەگىزگە ەندى عانا كەلگەن ويىن بالاسىن ەلەستەتىڭىز. جاس تالانىتقا ەرىكسىز سۇيىنەسىڭ، تاڭداي قاعىپ تامساناسىڭ، تاڭىرقايسىڭ، شىن جۇرەكتەن رازى بولىپ: ءتاڭىرىم ءتىل مەن سۇعىڭىنان ساقتاي كور،-دەپ تالاپتى جاسقا عۇمىر تىلەيسىڭ.
ال ەندى «ون سەگىزدىڭ اۆتوگرافىن» كورەيىك. بۇل جاس اقىننىڭ بالعىن جۇرەگىنەن شىققان بالاۋسا جىر. بۇل اتى-زاتىنا ساي جالىن اتقان ون سەگىزدىڭ الاۋى. اۆتور بۇل اۆتوگرافيالىق جاسامپازدىعىندا كۇنى وتكەن كوپ اقىننىڭ سۇرلەۋ بولعان سۇردەگىنە تۇسپەي، ءداۋىر بيىگىنە بوي سوزعان جاڭالىق پەن جالىندىلىقتى بايقاتادى. جاس اقىن ا دەگەندە-اق:
قاسىرەتىن ساعىنادى كىم كۇزدىڭ،
قاشان تۇگەپ تاۋسىلادى مۇڭ ءبىزدىڭ.
تابيعاتتىڭ كەۋدەسىندە مەن بارمىن،
بۇرىمىنان ايمالاعان ءتۇن قىزدىڭ،-دەپ كوك مايسا ون سەگىزدىڭ جالىنىمەن مازداپ، ءلاززاتقا تولى ءتۇن سۇلۋدىڭ بۇرىمىنان سىلاپ تابيعات دۇنيەسىنە قۇلاي عاشىق بولىپ، قۋانا جار سالىپ كەلەدى. سودان:
اساۋ تولقىن،
سوقساداعى سەڭ تالاي،
بىزدەن جىراق التىن ساراي... كەڭ ساراي،
شۋلاپ جۇرگەن باقىتىمدى جيناپ اپ،
ون سەگىزدە ءان سالامىن مەن سولاي...
بۇل ناعىز اتى-زاتىنا ساي ون سەگىزدىڭ جالىنى، ون سەگىزدىڭ جان ءۇنى، بۇل بەتى قايتپاعان بەستىنىڭ شابىسى، ەر ۇلاننىڭ نامىسى. ول تاعى:
جاستىعىم بار،
شاتتىعىم بار، بار ءانىم.
كول بەتىندەي كەيدە تىنا قالامىن.
تۇلپارىمنىڭ تۇياعىنان وت ءشاشىپ،
سۇڭعار ءتوسىن تەكپىلەيمىن دالانىڭ،-دەيدى.
بۇل دا بۇعاناسى قاتپاعان بۇلا اقىن ءۇشىن وڭاي ايتۋ ەمەس. ءوزىڭىز ايتىڭىز، ون سەگىزدە نە جوق. جاستىق تار بار، شاتتىق تا بار، ماستىق تار بار. ءبىراق ارمانى بار العىر ازامات قادىرسىز جاستىقتىڭ داۋلەتىنە ماس بولماي، ءبىر ءسات بايىرقالاپ شۇڭەتتەنە شىمىرلاپ، قۇپياسىن قۇشاعىنا باسىپ، سابىرلى سىر ساقتايدى. بۇراقىراتىپ وت شاشقان تۇلپاردىڭ تۇياعىمەن كەڭ دالانىڭ سۇڭقار ءتوسىن تەكپىلەۋدە. تەڭەۋىن تاپقان ازاماتتىق ۇجدان ەمەسپە. ارينە بۇل قوزداۋى كۇشتى، قولامتالى جاستىقتىڭ جالىنى، ەرلىكتىڭ، ەرجۇرەكتىكتىڭ، ورشىلدىكتىڭ جالىنى. ورنىن تاۋىپ تۇسكەن ون سەگىزدىڭ وي-پىكىرى.
جاپىراعىنداي جايناپ وسكەن ەمەننىڭ،
جۋساندى ولكە،
ورلىگىڭدى مەن ەمدىم.
مۇسىندەسەڭ تاۋلارىڭداي اسقاقپىن،
تۇسىنبەسەڭ تەڭىزىڭدەي تەرەڭمىن.
ءجايناپ وسكەن ەمەننىڭ جاپىراعى بارىمىزگە بەلگىلى. ال جاس اقىن باتىر بابالار وسكەن قۇشاعى قۇتتى، بۇلاعى ءسۇتتى قۇت مەكەن، جۋساندى دالانىڭ ەرلىگىن ەمىپ اۋىزدانادى. ول سول باتىر بابالارى سياقتى كوكجال دا كوكبورى. سوندىقتان دا ول تاۋداي اسقاق، تەڭىزدەي تەرەڭ. مىنە بۇل ناعىز ۇلتتىڭ ۇلاعاتتى ۇلانى. ەكى كوزىن قان جاپقان ون سەگىزدىڭ قىرانى. زەردەڭ جەتسە ول ارماننىڭ الا تاۋى، جەتپەسە، تەڭىزدىڭ تەرەڭىندە جاتقان ءبىر كەسەك جاقۇت.
اينالايىن تاڭ نۇرى،
اينالايىن تۋعان اسپان جاڭبىرى.
ساعىندىرعان، انگە اينالعان ولەڭ قىز،
ساعىندىردىڭ ءور ولكەنىڭ ءان-جىرى.
...
بوز جۋساننىڭ قىلاۋىنان نۇر ەمگەن،
جاپىراقتىڭ جۇرەگىندە جۇرەم مەن.
مۇڭدارىمدى ءمالىم قىلار كۇرەڭ كۇن،
قۇشاعىڭدا قىزىق تىرلىك سۇرەم مەن.
بۇل شۋماقتاردى بۇتارلاپ، مازمۇنداپ جاتۋدىڭ دا قاجەتى شامالى عوي. ولەڭ ەستيار وقىرمانعا وزدىگىنەن-اق تۇسىنكىتى. بۇل جەردەگى نەگىزگى ءتۇيىن جاس اقىننىڭ ولەڭ قۇدىرەتىن ۇعىنا ءبىلىپ، پوەزيانىڭ سيقىرلى، ءتىلسىم سىرن يگەرە العاندىعىندا. ولەڭ باستان اقىر تاماشا سەزىم، ءمولدىر ماحاببات بولىپ، جاتتىق تا ءجاراسىمدى شىققان. “بوز جۋساننىڭ قىلاۋىنان نۇر ەمىپ، جاپىراقتىڭ جۇرەگىندە جاساۋ” شىنايى اقىندىق جۇرەكتەن تۋعان تاماشا نازىك سەزىم. بۇل ءبىزدىڭ كوپ ايتاتىن اقىنشا ويلاپ، اقىنشا سويلەۋ دەگەن وسى بولار. “مۇڭدارىمدى ءمالىم قىلار كۇرەڭ كۇن” دەگەن ولەڭ جولدارى دا ءبۇلدىرشىن اقىن ءۇشىن جالاڭ وي، ءجايىن تولعانىس ەمەس. انە بىرەۋ مۇڭعا جالعاس كۇرەڭ بوياۋدى كوز الدىڭىزعا كەلتىرىڭىزشى. وسى ءبىر جاس اقىن قالاي ويلاپ، قالاي جەتكىزىپ ايتاتىننا قابىرعاسى قاتپاي جاتىپ، پوەزيانىڭ كەرميىق مۋزاسىن قالاي قولىنا قوندىرعانىنان قايران قالاسىز. تاعى وقيىق:
تامىرىندا تەكتىلىگىن تانىتقان،
مەنىڭ قانىم تۋعان جەرگە عاشىق قان.
كوكجيەكتەن كورىنەدى جىرىم بوپ،
الا بۇرتىپ اتاتۇعىن اشىق تاڭ.
و، ءداريعا پەرىشتە جىر جانە مەن،
جاڭبىرىڭ بوپ جاۋىپ بەرسەم ءجارار ەم.
سەرىگىم بوپ جۇرەر مەنىڭ اي ارۋ،
سەرىگىم بوپ جۇرەر مەنىڭ جانە ولەڭ.
قانداي تاماشا شىققان ءتاتتى جىر، شەتسىز شەكسىز ىنتىزارلىق، تاڭ نۇرىنداي تازا ماحاببات، ولشەۋسىز سۇيىسپەنشىلىك. ەزىلىپ-ەگىلىپ تۇرعان كوڭىل كۇي. جايدارمان ءجايساڭ سەزىم. جانىڭدى جادىراتىپ، سەزىمىڭىدى سەرگىتەتىن وي تولقىنى. ولەڭنىڭ ونە بويى ءتىل جەتپەيتىن سەزىم. تەك جۇرەكپەن عانا سەزىنىپ، جان وزەكتەن ءتۇيسىنىپ تۇسىنەسىڭ. ولەڭدى وقىعان سايىن جانىڭ جادىراپ، سەزىمىنىڭ سەرگىپ سەرپىلەسىڭ. رۋحي ءلاززاتقا كەنەلەسىڭ. بۇنداي سەزىمگە قۇرىلعان نازىك ليريكالاردى مازمۇنداپ جاتۋدىڭ قاجەتى جوق. ليريكا ەشقاشان قارا سوزگە تۇسپەيدى. ويتكەنى ول ناعىز ولەڭ نەمەسە سەزىم ياكي كوڭىل-كۇي.
جاس قۋات ارينە وزىنە ءتان دارا ستيىل قالىپتاستىرىپ ۇلگىرمەگەن كۇندە دە وزىندىك دارالىعى، بەتالىسى بار جاس تالانت. قۋات پوەزياسىنىڭ باستى ەرەكشەلىگى ازاماتتىق ارىنعا تولى ءورشىل وجەتتىگىمەن قوسا ۇلبىرەگەن نازىك سەزىم قاتار ءورىلىپ تابيعي ءجاراسىم تاپقان نازىك ليريكالىلىعىندا. سونىمەن قاتار جاس اقىنننىڭ شىنايى پوەزياعا ءتان ءتىل سونىلىعىن ايىرىقشا ايتا كەتۋگە تۋرا كەلەدى. پوەزيانىڭ تۇپ توركىنى قاشان دا اسقاق رومانتيكا مەن نازىك ليريكا. مەيلى رومانتيكا، مەيلى ليريكا بولسىن ءبارى دە ادەبي كوركەم تىلدەن قول ۇزە المايدى. ءتىلى جۇتاڭ شىعارما ءار جاعىنان دا جۇتاڭدىق بايقاتادى. ءبىر جاقسى اقىن نەمەسە جازۋشى بولۋ ءۇشىن ەڭ الدىمەن ۇشان تەڭىز تىلدىك قور بولۋى باستى شارت. سول شۇرايلى تىلدىك قوردى جۇتىندىرىپ، قۇلپىرتىپ ورنىن تاۋىپ ىستەتە ءبىلۋ ءسىزدىڭ شەبەرلىگىڭىز بەن شەشەندىگىڭىزگە قاتىستى شەشۋشى ماسەلە. ءتىلى جۇتاڭ پوەزيا قاشان دا سالقىن پوەزيا. ال سالقىن پوەزيا ەشكىمنىڭ جۇرگىن جىلتىپ، جانىن جادىراتا المايدى. قۋات بۇل جاعىنان دا وزىندىك ەلدەن ەرەك ەنتاڭباسىن بايقاتىپ، ادەبي كوركەم ءتىل ىستەتۋ شەبەرلىگىن دە بىردەن بايقاتادى. مىسالى: «بوز جۋساننىڭ قىلاۋىنان نۇر ەمگەن، جاپىراقتىڭ جۇرەگىندە مەن بارمىن»، «تاس ۇڭگىردىڭ تىلىمەنەن جىر ايتىپ، جاسىل گۇلدىڭ اراسىندا تۇرام مەن»، «مايدا جالىن جەل تاراعان قۇلامەن»، «بۇرىمىنان ايمالاعان ءتۇن قىزدىڭ»، «سۇڭقار ءتوسىن تەكپىلەيمىن دالانىڭ»، «شۋلاپ جۇرگەن باقىتىمدى جيناپ اپ» ت.ب، مىنە جوعارىداعى ءسوز-سويلەمدەردىڭ بارلىعى دا ءجاي ايتۋ، جالاڭ ايتۋ ەمەس، ءبارى دە ورنىن تاۋىپ تۇسكەن وبىرازعا تولى پوەزياعا ءتان جۇرەك ءتىلى. وسىلاردىڭ بارلىعى ولەڭگە وسكەلەڭ وي بەرۋمەن قاتار ادەبي كوركەم ءتىل جاعىندا جۇتىندىرىپ شىعارمانىڭ ەستەتيكالىق قۇنىن ەسەلەپ اسىرىپ وتىر.
قۋات پوەزياسىنداعى ەندىگى ءبىر ەرەكشەلىك كەزەكتەگى جاستار پوەزياسىندا ەلىكتەۋ سيپاتتى جالپىلاما ەتەك الىپ بارا جاتقان «جالعان جىلاۋ» ءجايىتى نەگىزىنەن جوق. قازىرگى ءبىزدىڭ ءبىر سىپىرا جاس اقىندار باسقالارعا جالاڭاش ەلىكتەپ زار يلەپ جىلاپ ەڭىرەيتىندى شىعارىپ ءجۇر. باسىنان شىنايى مۇڭ كەشپەگەن ادامنىڭ مۇڭلى كۇيدى جەتكىزىپ ايتا الۋى ەكىتالاي. جەتىمنىڭ كوڭىل-كۇيىن جەتكىزىپ ايتۋ ءۇشىن ءوزىڭ قالايدا باسىڭىنان جەتىمشىلىكتىڭ تاقسىرەتىن وتكىزۋ كەرەك. ايتپەسە، قانشالىقتى تەبىرەنىپ جازعانىڭمەن ىشكى كوڭىل-كۇيدى جەتكىزىپ بەرە المايسىڭ. مىسالى: قاسىم امانجولوۆتىڭ «ومىرگە ەندىم ەكبەتتەپ، شالقالاپ اكەم شىقتى ۇيدەن»،-دەيتىن ولەڭى مەن اقىن قۇماربەك ساقاريىننىڭ «الماي جاتىپ اق شىنداي كەتىلگەن، التى جاستا اكەسى ولگەن جەتىم ەم»،-دەپ باستالاتىن «ومىرگە قادام» اتتى ولەڭدەرى ءبارى دا جەتىمدىك تاعدىردى مۇراتىنا جەتكىزىپ ايتادى. دەمەك، ول ەكەۋدى دە قارعىس اتقان جەتىمدىك عۇمىردى باستارىنان ءبىر كىسىدەي وتكىزگەن. ولار دا ءسابي كەزىنەن باستاپ جۇرەكتەرىن سىزداتقان مۇڭ-زار، قايعى مەن ءتىل جەتپەس قاسىرەت بار. ولار سول باستارىنان وتكەن جەتىمدىك تاعدىردى پوەزياعا ايلاندىرىپ جەتكىزەدى. سوندىقتان دا، ولەڭدەرى اسەرلى جاندى بولىپ سان جەتىمنىڭ مۇڭىن مۇڭداپ، قايعىسىن قامداپ، جۇرت جۇرەگىنەن ورىن الدى. سول سياقتى تۇكتەن تۇكتىڭ قاراسى جوق، ەل امان، جۇرت تىنىش، حالىق توق، دەموكراتيالى بۇگىنگى كۇندە قاراداي اھلاپ-ۇھلەگەنىڭمەن شىنايى مۇڭعا تولى كوڭىل-كۇيدى تۋرا بەينەلەپ مۇڭلىنىڭ مۇڭىنا ورتاق بولۋ ەكىنىڭ ءبىرنىڭ قولىنان كەلە بەرمەيتىن جۇمىس. جاس اقىن دا بۇل جاعىندا دۇرمەككە ىلەسىپ شابا بەرمەي، تىزگىنىن تەجەپ بەتالىسىن بارلاي بىلگەن ءجون.
ءيا، قۇرمەتتى وقىرمان، ولەڭ سۇيەر، ونەر سۇيەر قاۋىم، جوعارىداعى جاس تالاپتىڭ الىسقا تارتار جىر ساپارىنىڭ ءساتتى باسقان العاشقى قادامىنا سۇيىنە وتىرىپ، شىن جۇرەكتەن تىلەكتەستىك ءبىلدىرىپ، جەبەۋ ماقساتىندا بىرنەشە ولەڭىنە توقتالىپ جاقسى لەبىز بىلدىردىك. جاس اقىنىڭ بۇل جيناققا كىرگىزىلگەن «اۋىلعا ساعىنىش»، «كەشكى ساۋلە»، «تۋعان جەر -انا»، «اسىل اعا» قاتارلى ولەڭدەرى دە جوعارىدا ايتقانىمىزداي نەداۋىر ءساتتى شىققان شىعارمالار ەكەنىن دە ايتا كەتۋ ارتىق جۇمىس ەمەس. الايدا بۇل اقىندىق ساپاردىڭ باسىلعان العاشقى قادامى عانا. اقىندىق ونەر ەڭبەكسىز كەلەتىن جول ساۋدا ەمەس. ول ۇزدىكسىز ىزدەنىپ، تالماي تالپىنۋدى قاجەت ەتەتىن جانكەشتى ونەر.
جوعارىدا ءبىز جاس اقىنعا «جول بولسىن» ايتۋ نەگىزىندە ناتيجەلى جاقتارىن باسا كورسەتتىك. جاس اقىننىڭ بۇل شىعارمالارىندا ەشقانداي مۇلتىك جوق دەۋدەن دە اۋلاقپىز.
جوعارىدا مىسالعا كەلتىرىلگەن ولەڭدەرىنىڭ ىشىندە بالالىقتىڭ شالالىعى دا جوق ەمەس. الىپ ۇشقان البىرت كوڭىلدەن كوزدەگەن جەردەن شىقپاي القىپ نەمەسە شالقىپ كەتكەن نەمەسە وي ەلەكتەن مۇقيات وتپەگەن ءسوز-سويلەم، تارماقتار دا جوق ەمەس. ءبىر بۇل جايىتتەر جالپى جاسامپازدىققا كۇردەلى كولەڭكەسىن ءتۇسىرىپ تۇرعان جوق. سولايدا، بۇدان بىلاي كوڭىل بولمەسە دە بولمايدى. مىسالى: «ون سەگىزدىڭ اۆتوگرافى» اتتى ولەڭنىڭ 1-تارماعى «قاسىرەتىن ساعىنادى كىم كۇزدىڭ» دەگەن وسى ءبىر جول، ولەڭنىڭ بۇكىل مازمۇنىنان بۇتىندەي قاتىسى جوق، ءارى دۇرىس ويلاۋ جۇيەسى بويىنشا تۇسكەن تارماقتا ەمەس. «كەۋدەمدەگى تۇلپارىم» اتتى ولەڭدەگى «جارالىنىڭ جان جاراسىن كەش ەمدەپ» دەگەن ولەڭ جولى دا سونداي، بۇنداي ىشىنە ارالىق شيكىلىكتى ولەڭ رەداكسياسىن قاراعان رەداكتور مىرزالاردا تۇزەتىپ قويۋلارىنا ابدەن بولار ەدى. بۇنى اۆتورمەن قوسا رەداكتوردىڭ دا باس تارتۋعا كەلمەيتىن جاۋاپكەرشىلىگى بار.
جانىما جاققان جاقسى جىرىڭ جايناي بەرسىن! جارقىراي بەرسىن! ەرىنبەي ەڭبەكتەنىپ، ۇزدىكسىز ىزدەنسى جاسا، جولىك بولسىن جاس اقىن!
加载评论内容,请稍等......