كۇن كۇلىمدەپ شىعادى

جارقىن سولتاش ۇلى

ساۋلەنىڭ بۇگىن ءتۇن ءتىپتى ۇيقىسى كەلمەدى. استىنا تاس باتقانداي جۇمساق توسەكتىڭ ۇستىندە بەينە جاعاعا شىعىپ قالعان بالىقتاي الاسۇرىپ، ەكى جامباسىنا كەزەك اۋنايدى. قانشاما ويلامايىن دەسەدە باعاناعى كورگەن بەينە ميىنا ءسىڭىپ قالعانداي كوز الدىنان ەش كەتەر ەمەس. ونىڭ وتكەنگى تۇرمىسىنان حابارلى بولسادا، بۇرىن ولپى- سولپى كيىنىپ، تازالىققادا ونداي ءبىر ءمان بەرىپ كەتپەي كۇلدى- كومەشتىڭ از- اق الدىندا جۇرە بەرەتىن ونى ءدال بۇگىنگى كورگەنىندەي اجارلى دا رۋحتى، كوڭىلدى جۇرەدى دەپ ەش ويلاماعان. وعان قاراعاندا ءوز تۇرمىسىنىڭ تۇك ءمانى جوقتاي، زاتتىق جاقتان دا، رۋحي جاقتان دا ودان كوش قۇرىم الىستا قالعانىن ەندى سەزدى. سەزدى دە اق مامىق جاستىقتى قۇشاقتاپ وكسىپ- وكسىپ جىلادى- اي كەلىپ. ءبىراق قانشا جىلاعانىمەن وزىنەن باسقا جان پەندەسى جوق جاتاقتا ونىڭ كوڭىل كۇيىمەن ورتاقتاسىپ جۇباتار كىم بولسىن! تەك ونىڭ ءىشىن تارتىپ وكسىگەن داۋىسىنا عانا مەڭىرەيگەن ءتورت قابىرعا اندا- ساندا جاڭعىرىققانداي بولىپ ءۇنسىز تۇكسيەدى. وسى تۇرمىسىنا العاشىندا دارداي وكىنگەندەي بولعانىمەن، كەيىنگى ءلاززاتتى دا بالداي تۇرمىس ول وكىنىشتى جەل ۇشىرعانداي از كۇندە- اق ميىنان وشىرگەن. انشەيىن ءوزىنىڭ بۇرىننان ارمانداپ كەلگەن تۇرمىسىنا اسپاننان توپ ەتە قالعانداي كۇمىپ بەرىپ، ونى دا، بالالارىن دا تاس ۇمىتىپ، كوزدى تارس جۇمىپ جالعان ءلاززاتتى تۇرمىسقا ۇيرەكتەي ءجۇزىپ كەتە بەرگەن. ءتىپتى بۇرىنعى وتكەن كۇندەرىن ويلاپ تا قويمايتىن بولعان. ال بۇگىن كوشەدەن وقياتتان ونى كەزدەستىرىپ قالدى. كورشى اۋداندا تىگىنشىلىك ۇيرەتەتىن كۋرىس اشىلعانىن ەستىگەن ول سوعان بارىپ تىزىمدەلىپ، قاتىستى قاراجاتتارىن تولەپ، از كۇندە قايتا باراتىن بولىپ قايتىپ كەلگەنىندە جولاۋشىلار بەكەتىنەن ونى كورىپ قالدى. ۇستىنە سۋ جاڭا بۇرمە ەتەك پەنجەك، بۇتىنا مەكسيكانىڭ سيىرشى سىمى، اياعىنا قىزىل قوڭىر باتينكە كيىپ، يىعىنا قارا بىلعارى سومكا اسىنعان ونى العاشىندا تانىماي دا قالا جازداپ بارىپ ارەڭ تانىعان. بۇرىن ۇيپا- تۇيپا بولىپ تاراق اندا- ساندا تيەتىن قوڭىرقاي بۇيرالاۋ شاشى ءبىر جاق جانىنا جارىلا تارالىپ، ءسال جىڭىشكەلەۋ كوزى كۇلىمدەپ، اشاڭ ءجۇزى ءتىپتى دە اعارىپ العان ول مۇنى كورە سالا:

_ وي، ساۋلە، قالاي، امان ءجۇرمىسىڭ؟ _ دەپ الدىمەن قولىن ۇسىنعان. ەكى بەتى دۋ ەتىپ قىزارا قالعان ساۋلە ونىڭ قولىن الار- الماسىن بىلمەي ءسال تۇيتكىلسىپ بارىپ ونىڭ قولىنان ۇستاعان دا، ەستىلەر- ەستىلمەس قانا:

_ شۇكىر، امانشىلىق، _ دەپ كۇڭك ەتكەن. ءبىراق اناۋ ونىڭ قولىن بوساتپاعان كۇيى:

_ ءيا، ءوزىڭ ءبىر جاقتان كەلە جاتىرسىڭ با، ءجۇزىڭ سىنىق قوي، الدە ءبىر جەرىڭ اۋىرىپ جۇرمە؟ _ دەپ جانە دابىرلاعان.

_ ەشتەمە، ءبىر جۇمىسپەن كورشى اۋدانعا بارىپ كەلە جاتىرمىن. ءوزىڭ شى؟ _ دەگەن تاعى دا ءۇنى جەر استىنان شىققانداي بولىپ. بالالار قانداي دەگەن ءبىر اۋىز ءسوز ءتىلىنىڭ ۇشىنا كەلىپ قالسادا، تىستەرى بوگەپ قالدى. قولىن ونىڭ قىسا ۇستاعان بالۋان ساۋساقتارىنىڭ اراسىنان ارەڭ بوساتقان.

_ باسە، سەنىڭ دە جولاۋشىلاپ كەلە جاتقانىڭدى باعانا كورگەن كەزدە- اق بايقاعام، _ دەگەن ول تاعى دابىرلاي ماڭايىنا قاراپ قويىپ، _ مەن ايماققا ءبىر جوعارى ات كۇشىندىك تراكتور الايىن دەپ، سونىڭ قاتىستى جۇمىستارىن بۇگىن ءبىتىرىپ، ەندى سونى العالى بارا جاتقان بەتىم.

_ ە، سولاي دە، _ دەپ مىڭگىرلەگەن ساۋلە جانارىن تومەن سالا، _ مەن جۇرەيىن، _ دەگەن كەتۋگە قامدانىپ.

_ نەسىن اسىعاسىڭ، كولىك جۇرۋگە ءالى ءبىراز ۋاقىت بار سياقتى، بولماسا مىنا ماڭايداعى شايحانالاردان شاي ىشەيىك، _ دەگەن ونىڭ ءسوزىن جۇرە تىڭداعان ساۋلە اياعىن تەز- تەز الىپ، بەكەت اۋلاسىنىڭ سىرتىنا قاراي سىرعي بەرگەن. تىلەگىن ەلەمەگەنىنە جاسىپ قالدى ما، جوق ەندى سويلەۋدىڭ قاجەتى جوعىن سەزدى مە، ايتەۋ اناۋ سول قالپى ءۇنسىز سوستيىپ تۇرىپ قالعان. بەكەت اۋلاسىنىڭ قورعانىنان اينالىپ بارا جاتىپ ساۋلە ەرىكسىز ارتىنا بۇرىلىپ قاراعاندا، ونىڭ سول ورنىندا جانسىز مۇسىندەي مۇنىڭ ارتىنان ءالى قاراپ تۇرعانىن كوردى. كوردى دە تەز الدىنا بۇرىلىپ جۇگىرە جونەلگەن. سول جۇگىرگەن بەتى جاتاعىنا كەلىپ، بەتىن دە جۋماستان توسەگىنە سۇلاي كەتكەن. كەشكى تاماققادا زاۋقى سوقپاي تاس بۇركەنىپ جاتىپ قالعان. باعانا جولدا كەلە جاتقاندا كوزدەرىن اشقىزباي كىرپىكتەرىنە ۇيا سالا باستاعان ۇيقى ەندى ءيت سالىپ ىزدەسەڭدە تابىلار ەمەس. ۋاقىتتىڭ قانشا بولعانىن كورگەلى تەلەفونىنا قاراعان ەدى، ءۇنحاتىنا كەلگەن حابارلامالار ءۇيىلىپ قالىپتى. كۇندە وسى ۋاقتا لەزدىك كەسكىن كورىپ، ونداعى ءمان- ماعىناسىز بەينەلەرگە قاراپ ۋاقىت وتكىزىپ ابدەن تالىققاندا بارىپ ۇيىقتايتىن ول بۇگىن ءتىپتى دوستارىنان كەلىپ جاتقان جولدامالارعادا قاراۋعا زاۋقى سوقپادى.

ءيا، ايتا بەرسەك ءسوز كوپ. ساۋلەنىڭ ونان شەكاراسىن اجىراتقانىنادا بىرەر جىلدىڭ ءجۇزى اۋناپتى. بىلىنبەي سىرعىپ ءوتىپ بارا جاتقان ۋاقىت- اي دەسەڭشى! كۇندە ويىن، كۇندە توي دەگەندەي مايراعاي دا تايراعاي كۇندەرمەن ءبىر جىل ۋاقىتىنىڭ قالاي تەز ءوتىپ كەتكەنىنە ساۋلەنىڭ ءدال قازىر ءوزى دە اڭ- تاڭ. تاعدىردىڭ بۇيرىعىمەن كورشىلەس قاراجار اۋىلىنداعى سەكەنمەن ون ءتورت جىلدىڭ الدىندا باس قۇراپ، بۇلاردا ءبىر باقىتتى شاڭىراقتىڭ ءتۇتىنىن تۇتەتكەن. كوزى شالەڭگىرتتەۋ كورەتىن ءبىر قايىن اپەكەسى، اتاسى قايىپ اقساقال جانە سەكەن ۇشەۋى ءبىر ءۇيدىڭ جۇمىسىن دوڭگەلەك اينالدىرىپ، ەل قاتارىنان وزىپ كەتپەسەدە، سول ەلدەن قالمايتىن اۋقاتپەن ءوز كۇندەرىن كورگەن ەدى. ەنەسى ەرتەرەك دۇنيە سالعاندىقتان، وسى ءۇيدىڭ ۇساق- تۇيەك جۇمىستارى نەگىزىنەن ساۋلەنىڭ مويىنىندا ەدى. جاستايىنان اجە، بەرتىن شەشە تاربيەسىمەن سۋسىنداپ وسكەن ساۋلەگە بۇل جۇمىستار ەش اۋىر سەزىلمەدى. بۇل اۋىل نەگىزى وندىرىسپەن شۇعىلداناتىن اۋىل بولعاندىقتان، تەك جازدا جەر ايداۋ، تۇقىم ءسىڭىرۋ، ونى سۋارىپ باپتاۋ، كۇزدە جيناۋ عانا ءسال اۋىرلاۋ بولعانىمەن، ىستەي كەلە وعان دا ۇيرەنىپ، اتىزداعى بارلىق جۇمىستاردى سەكەننەن قالماي ىستەيتىن ساۋلە. اتاسى قايىپ اقساقالدىڭ جاسى الپىستىڭ جۋان ىشىندە بولعانىمەن، كوبىندە ول كىسى دە اتىزعا بارىپ ساۋلەگە كومەكتەسەتىن. ال، قايىن اپەكەسى بۇلار اتىزدان شارشاپ كەلگەندە تاماقتارىن دايىنداپ، ءبىر ءۇيلى جان كوڭىلدى تۇردە اسقا وتىراتىن. كەلەسى جىلىندا ساۋلە العاشقى كىشكەنەسىن دۇنيەگە اكەلگەندە، اتاسىنىڭ قۋانعانىن ايتىپ سۇراما. ات شاپتىرىپ توي جاساماسادا، تۋىس- تۋعان، كورشى- قولاڭدارىن قالدىرماي شاقىرىپ، تاي سويىپ تىلەۋ جاساعان ەدى. ەلارىس دەپ اتىن دا ءوزى قويىپ، ومىراۋدان شىعا سالا ءوز بالام دەپ باۋىرىنا سالىپ العان. ءبىر كۇندىك جۇمىستان كەشكە كەلگەندە، تومپاڭداپ الدىنان شىعاتىن ەلارىستى ساۋلە قۇشاقتاپ، يسكەپ ماۋقىن باسايىن دەسەدە اتاسىنان جاسقاناتىن. تەك جاسىرىن تۇردە بۇرىشتاردان كەزىگىپ قالعاندا عانا ونى كوتەرىپ باۋىرىنا باسىپ، مەيىرلەنە ەكى بەتىنەن يىسكەۋشى ەدى.

_ جاراتقانعا رازىمىن، _ دەيتىن قايىپ اقساقال كورشىلەرىنە ماقتانا، _ شەشەسىنەن جاستاي قالعان وسى سەكەنىمدى ەرجەتكىزىپ، اياعىن شىرماۋ ەدى بار ارمانىم، ەندى سول ارمانىم ورىندالدى. ەندى تەك وسىلاردىڭ الدىندا السا بولدى عوي.

_ ويپىراي، نەعىپ ەندى كوسەمسي قالعانسىڭ، وسى كەمپىرىڭ كەتكەندە، ول كەتپەي مەن كەتسەم بولماۋشى ما ەدى دەپ جىل بويى ۇيىڭنەن شىقپاي سول جاراتقانىڭدى قارعاپ- سىلەگەنىڭدى ۇمىتىپ قالعان ەكەنسىڭ بايقۇس، _ دەپ ەسىكتەس وتىراتىن زامانداس كورشىسى باعي كەمپىر بۇعان تيسە سويلەيتىن.

_ ءاي، سەنىڭدە جىرعاتقانىڭ بەلگىلى، اۋزىمدى قىشىتپاي تىنىش وتىر، _ دەپ وعان تۇيىلە قارايتىن قايىپ اقساقال. ءبىراق سول اۋزىن قىشىتاتىن نە ەكەنىن ول ءومىرى ايتىپ كورگەن ەمەس، ەل دە سۇراعان ەمەس. ەكەۋىنىڭ ازىلىنە ءسوز ارالاستىرماي تەك كۇلىسىپ قانا قوياتىن دا، ءوز جۇمىستارىمەن بولا بەرەتىن.

ۋاقىت وسىلاي ءوز ارناسىمەن اعا بەردى. ەلارىسى بەس جاسقا تولعاندا ساۋلە ەكىنشى كىشكەنەسىن دۇنيەگە اكەلدى. ساۋلەنىڭ ءوز اۋزىنان تۇسكەندەي جىلقىشىعا ارنا دەپ ات قويدى. ءبىر جاعى ءتۇزدىڭ جۇمىسى، ءبىر جاعى سول كىشكەنتايلارىن باعىپ- قاعۋمەن باقىتتى كۇندەرىن وتكىزىپ جاتقان ەدى.

ءبىراق...

*               *                *

_ سوندا اجىراسۋعا ابدەن بەكىدىڭدەرمە؟ _ دەدى قىزمەتكەر اپاي جازىپ وتىرعان قاعازىنان باسىن كوتەرىپ، مۇرنىنىڭ ۇشىندا تۇرعان كوزاينەگىنىڭ ۇستىنەن كوزىن بۇلارعا قاداي.

_ ءيا، بەكىدىك، _ دەدى سەكەن كەسكىن تۇردە. ساۋلە ءۇنسىز باسىن عانا يزەدى.

_ ءالى دە كەڭىرەك ويلانعاندارىڭ تۋرا ەدى، ەكى بالالارىڭ بار ەكەن، بىرەۋىڭە ايەل، بىرەۋىڭە جىگىت تابىلار، ءبىراق بالالارعا جاقسى اكە مەن جاقسى شەشە تابىلارما؟ _ دەدى ول قالامىن ۇستەلگە قويا.

_ جوق، مۇنىڭ قىلىعىن مەن ەندى كەشىرە المايمىن، الدىندا نەشە رەت كەلگەندە ونىڭ ءبارىن دالەل فاكىتىمەن وزىڭىزگە كورسەتكەم. وسىنىڭ كەسەلىنەن اكەم دە قانباسىمى ورلەپ جىعىلىپ قازىر اۋداندىق ەمحانادا ءال ۇستىندە جاتىر. ءبىزدىڭ جۇمىسىمىزدى تەزىرەك ءبىتىرىپ بەرىڭىز، _ دەدى سەكەن تۇرىپ كەتەتىن ادامداي ورنىنان قوزعالىپ.

_ جارايدى، العاشقى نەشە رەت جاراستىرعانمەن جاراسپادىڭدار، قاراسام ەكەۋىڭ دە بەكىمگە كەلىپ بولعان ۇقسايسىڭدار، ەندى ءبىزدىڭ مىندەتىمىزدى ادا قىلعاننان باسقا نە امالىمىز بار؟ _ دەپ كۇرسىنگەن قىزمەتكەر اپاي اجىراستىرۋ كىنەشكەسىنە تاڭبانى باستى دا، _ مىنا جەرگە قولدارىڭدى قويىڭدار، _ دەپ تاعى ءبىر قاعازدى بۇلاردىڭ الدىنا قاراي سىردى.

ەكەۋى باستابىندا قانشا تاستاي ءتۇيىلىپ كەلگەنىمەن، قاعازعا قول قويۋعا كەلگەندە نەداۋىر تۇيتكىلسىپ بارىپ قولدارىن قويدى.

_ ال، وندا جۇمىستارىڭ ءبىتتى، كەتە بەرۋلەرىڭە بولادى، _ دەدى ۇستەل بەتىندەگى قاعازدارىن جيىستىرىپ.

ەكەۋى سىرتقا شىقتى. قاقپادان شىققاننان كەيىن سەكەن:

_ قايدا باراسىڭ، باراتىن جەرىڭە موتومەن اپارىپ تاستايىن، _ دەدى ساۋلەگە. قانشا دەگەنمەن قيماي تۇرعانى بەلگىلى.

_ بولدى، كەتە بەر، ەلارىسقا جاقسى قارا، از كۇندە بارىپ قالعان كيىم- كەشەكتەرىمدى الىپ قايتام، _ دەدى ساۋلە.

_ ءيا، الىپ كەت، ول ەندى ماعان نە كەرەك. قايتەيىن، سايتان ازعىردى عوي سەنى، ايتپەسە ءبىزدى وسىلاي ەكى جاققا كەتەدى دەپ كىم ويلاعان؟! ال، وندا ساۋ بول، مەن كەتتىم، _ دەپ سەكەن موتوسىن ءدۇر ەتكىزىپ جونەي بەردى.

ساۋلەنىڭ جۇرەگىنەدە بىرەۋ ينە شانشىپ العانداي تىز ەتە تۇسكەن سوندا. ءبىراق شەشىنگەن سۋدان تايىنبايدى عوي، ونىڭ ۇستىنە اجىراسۋدى مۇنىڭ ءوزى الدىمەن تالاپ قىلعان. ەندى سول جۇمىستىڭ بىتكەنىنە قايتا قۋانۋى كەرەك شىعار؟

ساۋلە قولفونىن شىعارىپ ايدوسقا تەلەفون جالعادى:

_ ءۋاي، جۇمىس ءبىتتى، سەن قايداسىڭ؟ مەن بە، مەن حالىق ىستەر كوميتەتىنىڭ الدىندا تۇرمىن. جارايدى، وندا تەز كەل، _ دەپ تەلەفونىن جاپقان ساۋلە اۋزى كەۋىپ شولدەگەنىن ەندى سەزىپ، سۋسىن ساتاتىن كىشكەنە ماگەزينگە قاراي بۇرىلدى.

مىنە، وسىلاي سەكەن مەن ساۋلەنىڭ جولى ەكى ايىرىلعان. ەكى بالانىڭ ۇلكەنى سەكەندە قالدى دا، كىشكەنتاي ارنا ساۋلەگە بۇيىرعان. ءوز تالابى بويىنشا تەك كيىم- كەشەگىنەن باسقا سىنىق كامپيت تيمەگەن بۇعان. ويتكەنى جەر كىنەشكەسى، ءۇي كىنەشكەسى، مالدىڭ جايىلىم كىنەشكەسى سياقتىلار قايىپ اقساقالدىڭ اتىندا بولعاندىقتان، وعان اۋىز اشۋ كىم- كىمگەدە مۇمكىن ەمەس ەدى.

*                *                    *

ءيا، ءتۇزۋ جولمەن دوڭگەلەپ كەلە جاتقان ءومىر اتتى وسى ءبىر الىپ دوڭگەلەكتىڭ دە كەيدە ءسۇرىنىپ ءوز ارناسىنان اۋىتقىپ، باسقا ارنامەن جولىن وزگەرتەتىن كەزى بولادى ەكەن. ساۋلەنىڭ دە ءبىر سىدىرعى تىنىش ءوتىپ جاتقان ءومىرى اياق استىنان ارناسىن شورت بۇرىپ، مۇلدەم باسقا ءبىر سۇرلەۋگە ءتۇسىپ كەتكەن. تۇسكەندە دە ادام سەنگىسىز تىم تەز وزگەرگەن.

بىلتىر جازدا سەكەن ءوزى ەككەن ەلۋ مۋ جەردىڭ سۇرلەمىن باسىپ بەرۋگە كورشى قىستاقتاعى حانزۋ اعايىننىڭ سۇرلەم وراتىن ماشيناسىن مايعا الىپ سۇرلەمىن باستىرىپ ەدى. بۇل حانزۋ جىگىت جىلدا وسى اۋىلدىڭ جاز بولسا ەگىن ەگەتىن جەرىن ايداپ، كۇز بولسا ونى ورىپ جيىپ بەرۋگە كەلىپ- كەتىپ جۇرەتىن. ويتكەنى وسى اۋىلدا مۇنداي ەگىستىك ماشيناسى ءبىرلى جارىم بولعاندىقتان جەتىسپەي، كەيبىر اسىققاندار كورشى قىستاقتان سونى شاقىرىپ اكەلىپ ىستەتەتىن. جىلدا ءوزى جۇرگىزەتىن ماشيناسىن بيىل ايدوس دەيتىن ءوزىمىزدىڭ جىگىتتەردىڭ ءبىرى جۇرگىزىپ كەلىپتى. ۋاڭ فاميليالى بۇل جىگىت ەندى سىرتتاي نۇسقاۋشىلىق ەتەدى ەكەن. ايدوس تا مۇنداي ەگىس ماشينالارىنىڭ تەتىگىن بەس ساۋساعىنداي يگەرگەن جىگىت ەكەن. سونىمەن بيىل وسى ۋاڭ فاميليالىنىڭ سۇرلەم ورۋ، باسۋ، جيناۋ ماشيناسىن سول جۇرگىزىپ ءجۇرىپتى. ءوزى دە ەلمەن جۇعىسىمدى، مىنەزى اشىق، كىشپەيىل، ەلپەك بولعاندىقتان، كەلە سەكەنمەن كونە تانىستارىنداي جاتسىنباي، سەكەننىڭ جۇمىسىن اينالاسى ءبىر جارىم كۇندە تاپ- تۇيناقتاي ەتىپ ءبىتىرىپ بەرىپ قايتقان. تۇسكى تاماق ۋاعىندا ساۋلەنىڭ تاماعىنىڭ دامدىلىگىن اۋىز جاپپاي ماقتاپ، زامانداس دەپ ساۋلەگەدە ءازىل- قالجىڭىن ايتىپ داستارقان باسىن دۋمانعا بولەگەن. ادەتتە اۋىزى اۋىر سەكەن دە ونىمەن ىشتەسە ەمەن جارقىن اڭگىمەلەسىپ ەكەۋى دوستاسىپ كەتكەن. ايدوس تا وسى اۋىلعا كەلگەن سايىن سەكەننىڭ ۇيىنە ءبىر سوقپاي كەتپەيتىن. كەلگەن سايىن بالالارعا ۇساق- تۇيەك ىشپەك- جەمەك، قايىپ اقساقالعا ءبىر- ەكى قاپشىق تەمەكى الا كەلۋدى ەسىنەن شىعارعان ەمەس. ءبىر جولى جۇمىستىڭ قاربالاس كەزىندە سەكەننىڭ بەتى سىنىپ جۇرگەن تەلەفونىن دا كەتەرىندە الا كەتىپ، ۋاقىت شىعارىپ اۋدانعا اپارىپ جوندەتىپ اكەلىپ بەرىپ ەدى. مۇنداي ۇساق نارسەلەرگە كوپ كوڭىل ءبولۋدى بىلمەيتىن سەكەن بۇلىنگەن ەگىس سايماندارىن ايدوس ارقىلى جوندەتىپ الىپ ءجۇردى. ءتىپتى ءبىر جولى سەكەننىڭ موتوسىن ءبىر جۇمىسىنا ءمىنىپ كەتكەن ايدوس كەشكە جاقىن قايتىپ الىپ كەلگەنىندە سەكەن ءوز موتوسىن ءوزى تانىماي قالا جازداعان. اۋىلدا اتىز باسىنا مىنگەن موتودا نە كۇي بولسىن، ايتەۋ ەكى دوڭگەلەگى اينالسا بولدى، جۇرگىزە بەرەتىن ەدى سەكەن. ەندى سونى مىنا ايدوس اۋدانعا اپارىپ ارت جاقتى كورەتىن ەكى ايناسىن سالدىرىپ، توزىپ جۇرگەن دوڭگەلەكتەرىنىڭ ىشكى- سىرتقى كامەرلەرىن الماستىرىپ، جانباي جۇرگەن شىراقتارىن جارقىراتىپ، ەرقاشتى بولعان قويشىنىڭ اتىنا سالاتىن جەلقومداي جۇلىم- جۇلىمى شىعىپ جۇرەتىن ورىندىعىنداعى بۇلعارىسىن جاڭالاتىپ الىپ جەتىپ كەلگەندە، اتاسى دا، ساۋلە دە ايدوسقا قاتتى رازى بولىپ ەدى.

ايدوس وسى قاراجار اۋىلىنان ەلۋ- الپىس شاقىرىم تۇراتىن جاڭا وزەن قىستاعىندا تۇراتىن. قىسقا ءجىپ كۇرمەۋگە كەلمەي ءجۇرىپ بەس جىلدىڭ الدىندا ۇيلەنىپ، كەلىنشەگى ايدوستىڭ قارتايعان اكە- شەشەسىن باعىپ، ءوزى جاز بويى وسىلاي ەگىس ماشينالارىن جۇرگىزىپ سەمياسىن اسىرايتىن. كەزىندە وقۋدى وزات وقىسادا، ءمالىم ءبىر سەبەپتەرمەن جوعارى مەكتەپ ەمتيحانىنا ازداعان نومىرمەن قابىلدانباي قالعان ول، وعان بولا جاسىماي ايماقتان شوفەرلىك مەكتەپ وقىپ، قوسىمشا اۋىلشارۋاشىلىق ماشينالارىنىڭ دا ءتىلىن يگەرىپ العان. ايدوس كەلگەن سايىن ساۋلەدە ونى تۋىسى كەلگەندەي قارسى الىپ، ءبىر شاۋگىم شايىن بولسادا دامدىلەپ بەرۋگە بارىن سالاتىن. اۋەلى ايدوس ءبىر تالاي ۋاقىت كورىنبەي كەتسە سەكەن مەن ساۋلەدە، اتاسى دا اجەپتاۋىر ونى ىزدەپ قالۋشى ەدى.

ءبىر كۇنى ساۋلە كورشىسىنىڭ توكپەن جۇرەتىن موتوسىن ءمىنىپ، گۇڭشى ورتالىعىنا ءۇيدىڭ ۇساق- تۇيەك نارسەلەرىن الۋعا باردى. الاتىن نارسەلەرىن الىپ بولىپ، قايتار جولدا جول ورتاعا كەلگەندە توك موتو توبەدەن ۇرعانداي تۇردى دا قالدى. مۇندايدىڭ سىرىن بىلمەيتىن ساۋلە دەرەۋ سەكەنگە تەلەفون جالعاپ ەدى، تاڭەرتەڭ جوڭىشقا سۋارۋعا كەتكەن سەكەن تەلەفون الا قويمادى. قايتەرىن بىلمەي ساسقالاقتاعان ول ويىنا ايدوس تۇسە كەتىپ تەلەفون جالعاپ ەدى، ول بىرەۋدىڭ قول تراكتورىن رەمونتتاسىپ جاتقاندىعىن، سالدەن سوڭ باراتىندىعىن ايتتى. ساۋلەنىڭ كوڭىلى ورنىعىپ، توك موتونى جولدىڭ شەتىنە قاڭتارىپ تاستادى دا، ءوزى اناداي جەردەگى ارىقتىڭ جاعالاۋىنا رەتسىز وسكەن بالاپان تەرەكتەردىڭ كولەڭكەسىنىڭ استىنا بارىپ ايدوستىڭ كەلۋىن كۇتتى. ايدوس تا كوپ كۇتتىرگەن جوق، موتومەن جەتىپ كەلدى. بەكەر كەلمەي اۋىلدىڭ دۇكەنىنەن سۋسىندىق، مۇزعالداق الا كەلىپتى. ىستىقتا ەرنى كەبەرسىپ شولدەپ كەتكەنىن ەندى سەزگەن ساۋلە ايدوستىڭ اكەلگەن سۋسىنىنا دەرەۋ قول ۇزارتىپ، مۇزعالداعىن جەپ سالقىنداپ العان سوڭ:

_ مەنىڭ شولدەپ تۇرعانىمدى قايدان ءبىلدىڭ؟ _ دەدى وعان رازى پيعىلمەن كۇلە قاراپ.

توك موتونىڭ باتەرياسى تۇرعان جەردىڭ قاقپاعىن اشىپ تاستاپ شۇقىلاپ جاتقان ايدوس:

_ ەندى كۇن مىناۋ ىسىپ تۇرعان، دالادا جۇرگەن ادامنىڭ شولدەپ جۇرەتىنى كىم- كىمگەدە بەلگىلى عوي، _ دەدى باسىن كوتەرمەستەن.

_ ءما، مىنادان ءىشىپ ال، سەن دە شولدەپ كەتكەن بولارسىڭ؟ «اس يەسىمەن» دەگەن، _ دەپ سىقىلىقتاي كۇلگەن ساۋلە ءوزى جارتىسىن ىشكەن سۋسىندىقتى ايدوسقا ۇسىندى.

_ اكەل وندا، سەندەي سۇلۋ كەلىنشەكتىڭ سىلەكەيىنىڭ ءدامىن تاتۋ بىزدەرگە بۇيىرمايتىن باقىت قوي، _ دەپ كۇلە تۇرەگەلگەن ايدوس سۋسىندىقتى الىپ بوتەلكەنىڭ ءتۇبىن ءبىراق كورسەتتى.

_ پو، وزىڭە ءتىپتى مىنا ىستىقتا قۋاڭشىلىق ءجۇرىپ كەتكەن بە؟ بايقاپ ءىش شاشالىپ قالماي، _ دەدى ساۋلە تاعى دا كۇلە سويلەپ. ءبىراق بۇل جولى ايدوس قالجىڭدامادى.

_ بولدى، جوندەلدى، باتەرياسىنىڭ سىمى ءۇزىلىپ كەتىپتى، جالعاپ قويدىم. مەن جۇرە بەرەيىن، _ دەگەن ايدوسقا رازى بولا قاراعان ساۋلە:

_ راحىمەت ايدوس، الگى دوسىڭ مۇندايدان ماحۇرىم قالعان ادام عوي، سەن بولماساڭ مىنا ءيتاياقتى يتەرىپ ۇيگە جاياۋ قايتۋشى ەدىم، جوندەلگەنى كورىم بولدى، كورشىدەن دە ۇيات قوي بۇزىپ السام، راحىمەت، _ دەدى ساۋلە قۋانىشىن باسا الماي.

_ بولدى، راحىمەتتى كەيىن ايتارسىڭ، مەن اۋىلدارىڭدا قاسىمقاننىڭ قول تراكتورىن جوندەپ جاتىر ەدىم، ءالى جوندەلىپ بولمادى. ءوزىن اۋدانعا سايمانعا جىبەردىم، كەلىپ تە قالعان بولۋ كەرەك، مەن جۇرە بەرەيىن، _ دەپ موتوسىن ءمىنىپ جۇرۋگە دايىندالدى.

_ كەشكە بوس بولساڭ ۇيگە كەل، الگى دە سەنى ىزدەپ وتىرعان، _ دەدى ساۋلە ول ءجۇرىپ كەتەمە دەپ اسىعا سويلەپ.

_ ماقۇل، تراكتور جوندەلىپ بولسا بارايىن، سەنىڭ قولىڭنان ءدامدى تاماق جەمەگەلى قاي ۋاق، ادەمىلەپ تاماق جاساپ قوياسىڭ عوي، _ دەپ قۋلانا جىميعان ايدوس جۇرە بەردى.

«شىركىن، قولىنان ءىس كەلەتىن كەرەمەت جىگىت» دەپ ويلادى ساۋلە ونىڭ سوڭىنان قاراپ تۇرىپ.

ساۋلە مەن ايدوستىڭ اراسى وسى ءبىر ىستەن كەيىن ءتىپتى دە جاقىنداسا ءتۇستى. كۇندە كەزىگىپ جۇرمەسەدە، ءۇنحات ارقىلى ءجيى- ءجيى سويلەسەتىن بولعان. ءتىپتى ءبىر- ەكى كۇن سويلەسپەي قالسا، ساۋلە مۇنى ساعىنىپ ىزدەيتىندى شىعارعان. كەيدە ساۋلە سەكەننىڭ ورنىنا ايدوستى قويىپ، راحات ءبىر قيالدارعا بەرىلىپ وتىرىپ قالاتىن. وتىرىپ قالاتىن دا ىلەزدە ءوز ويىنان ءوزى شوشىپ، وسى ويىمدى بىرەۋ- مىرەۋ سەزىپ قالدىما دەگەندەي ماڭايىنا اقىرىن ۇرلانا كوز سالاتىن. ەشكىم جوق ەكەنىن بىلگەننەن كەيىن سول قۇتىرىق قيالدىڭ كەمەسىنە وتىرىپ ۇزاق- ۇزاق وتىرۋشى ەدى ساۋلە.

وسىنداي كۇندەردىڭ بىرىندە ساۋلەنىڭ ساباقتاستار باس قوسۋ وتىرىسى بولدى. وسى وتىرىسقا جەر- جەردەن، ءتىپتى اۋدان اتتاپ كەتكەن ساباقتاستاردا تولىق جينالىپ، اۋدان ورتالىعىنداعى تاماعى ءدامدى، ورتاسى جايلى ءبىر رەستروندا تۇستەن باستاپ وتىرعان بۇلار وتىرىستى ءتۇن ورتاسىنا دەيىن جالعادى. كەيبىرەۋىن وقۋ ءبىتىرىپ كەتكەلى ءبىر- ءبىرىن كورمەگەن، كەيبىرەۋى كەزىگىپ جۇرسەدە ءوز- ءوز تۇرمىسىنىڭ كۇيبەڭىمەن ىشتەسىپ سىرلاسپاعان ساباقتاستار ارقا- جارقا اڭگىمەلەرىن ايتىسىپ، ءبىر جىرعاپ قالىسقان ەدى. كەيبىرەۋى وقۋشىلىق كەزدەگى قىزىقتارىن ايتىسسا، كەيبىرەۋى ساباق بەرەتىن مۇعالىمدەردىڭ ارەكەتىنە ەلىكتەپ، ماڭايىن قىران كۇلكى قىلىسادى.  ال كەيبىرەۋلەرى باستارىن ءتۇيىستىرىپ الىپ جەكە دارا اڭگىمەگە ەرىك بەرىپ اساۋ كوكتى ءسىمىرىپ جاتىر. اراسىندا نە ءبىر ءانشى- كۇيشى ساباقتاستاردا بار ەدى، ولاردا اندەرىن شىرقاپ، كۇيلەرىن بەبەۋلەتىپ وتىرىستىڭ قىزعىندىلىعىن ونان ارى ارتتىرۋدا. ءبىر توپ قىز ساباقتاستاردىڭ اراسىنان ورىن العان ساۋلەدە اڭگىمەگە ەركىن ارالاسىپ، سالقىن سىرادان دا تارتىنباي تارتىپ وتىردى. ماس بولعانى ماس بولىپ، ساۋلارى اقىرىن جىلىستاپ كەتۋدىڭ قامىن جاساپ، وتىرىستىڭ بەرەكەسى كەتە باستاعان شاقتا، ساۋلەدە كەتۋدىڭ قامىمەن سىرتقا شىقتى. اراسىندا ماشينا ايداپ كەلگەن ساباقتاستار ماس بولعاندارىن ۇيىنە جەتكىزىپ، الىستان كەلگەندەرىنە جاتاق اشتىرىپ قاربالاس. ولاردى اۋىرەلەگىسى كەلمەگەن ساۋلە سەكەنگە تەلەفون جالعاپ ءوزىن الىپ كەتۋدى ايتپاقشى بولىپ ەدى، تەلەفونى ءسوندىرۋلى ەكەن. اشىق بولعان كۇننىڭ وزىندە دە كۇندىز جۇمىستان شارشاپ جۇرگەن سەكەننىڭ ءتۇن ورتاسىندا ءوزىن الىپ كەتە قويۋى ەكىتالاي. باعانا تۇستەن باستاپ وتىرساق، كەشكە ەرتە تاراپ قالارمىز دەپ ويلاعان ساۋلە. وعان ارەڭ ءبىر باس قوسقاندا ءالى دە ءبىراز وتىرايىقپەن ءتۇننىڭ ورتاسىنا قاراي بارىپ قالعانىن ساۋلەدە سەزبەي قالىپتى. ەندى قايتۋ كەرەك؟ كەنەت ويىنا ايدوس تۇسە كەتكەن ساۋلە ونىڭ نومىرلەرىن تەز- تەز تەرە باستاپ بارىپ، «بوتەن جىگىتكە جارىم تۇندە قالاي تەلەفون سوعام؟» دەپ توقتاي قالدى. ءبىراق جاقسى ارالاسىپ كەتكەن ايدوسقا ايتسا ءوزىن كەلىپ الىپ كەتەتىنى وزىنە بەلگىلى. الگىندە ۇيلەرى اۋدان ىشىندەگى ءبىر- ەكى قىز ساباقتاسى ۇيگە ءجۇرۋدى وتىنگەندە جۇرە سالماعانىنا ەندى وكىنە باستادى. ارى ويلاپ- بەرى ويلاپ اقىرى ايدوستىڭ ءنومىرىن تەرە باستادى ول.

_ ءۋاي، ساۋلەمىسىڭ، نە بوپ قالدى؟ _ دەدى ايدوس ار جاعىنان ابىرجىڭقى بەينەمەن.

_ ءۋاي، ۇيات بولدى عوي ءتۇن ورتاسىندا مازالاعانىما، مەن اۋدانعا ءبىر باس قوسۋعا كەلىپ ەدىم باعانا تۇستە، وتىرىسىمىز ۇزارىپ ەندى شىقتىم سودان. ەندى قايتايىن دەسەم كولىك جوق، سەكەنگە تەلەفون جالعاسام جاۋىپ تاستاپتى. سونىمەن...

_ ە، مەن باسقا بىردەڭە بولدى ما دەپ شوشىپ قالسام، _ دەپ ونىڭ ءسوزىن ءبولدى ايدوس.

_ ءيا، ۇيات بولدى عوي سەنەن، سودان سەن بوس بولساڭ كەلىپ مەنى الىپ قايتاما ەكەن دەپ، _ دەدى ساۋلە جاسقانشاقتاي داۋىسى تومەندەپ.

_ بولادى، ماسەلە جوق، قاي جەردە تۇرسىڭ؟ _ دەدى ايدوس.

_ جاڭا اۋەن رەسترونىنىڭ الدىندا.

_ وندا سودان اياققا قاراي قۇلداپ ەلۋ مەتردەي جۇرسەڭ ءبىر ۇساق- تۇيەك ساتاتىن ماگەزين تاڭ اتقانشا اشىق تۇرادى، سول جەردە وتىرىپ توس. كوشەدە تۇرعاننان قورقاسىڭ عوي، مەن دەرەۋ بارامىن.

تەلەفون ءۇزىلدى. ساۋلە ونىڭ ايتقانى بويىنشا ءجۇرىپ ەدى، راسىندا ءبىر اشىق تۇرعان شاعىن ماگەزين بار ەكەن. سوعان كىردى. ماگەزين اشاتىن حانزۋ كەمپىرگە جاعدايىن ءتۇسىندىرىپ، ءسال وتىرا تۇرۋىن وتىنگەن ەدى، ول دا ءبىر جاقسى ادام ەكەن، دەرەۋ ماقۇل بولىپ، ساۋلەگە ىشكى ۇيىنەن ءبىر كىشكەنە ورىندىق اكەلىپ، تەرەزەنىڭ كوزىندەي كىشكەنە رەڭدى تەلەۆيزورىنا قادالىپ وتىرا بەردى. مولشەرى جارىم ساعاتتان اسا ۋاقىتتا سىرتتان موتونىڭ دۇرىلدەگەن داۋىسى ەستىلدى. ساۋلە دالاعا جۇگىرىپ شىققان ەدى، ايدوس تا جەتكەن ەكەن.

_ ناعىپ تەز جەتىپ كەلدىڭ، ۇشىپ كەلدىڭ بە؟ _ دەدى ساۋلە ساڭعىرلاي.

_ كوپ توسىپ قالدىڭ با، مىنا شاعىلعىردىڭ دوڭگەلەگىنە بىردەمە كىرىپ كەتكەن بە، جەلى بارعان سايىن ازايىپ بارادى. سونىمەن بار قارقىنىمەن جىبەردىم عوي. تەزىرەك جۇرمەسەك جولدا قالدىرماسا نە قىلسىن، _ دەپ ەنتىگە سويلەگەن ايدوس ساۋلەنى ارتىنا وتىرعىزا سالا قالانىڭ شەتىنە قاراي قۇيعىتا جونەلدى. ءبىراق قىرسىق بولايىن دەسە وپ- وڭاي ەكەن، بۇلار ءجۇز مەتر جۇرمەي جاتىپ تارىس ەتكەن داۋىس شىقتى دا، موتو قيقالاڭداپ بارىپ جول شەتىندەگى ەرنەۋ تاسقا سوعىلىپ بارىپ ارەڭ توقتادى. ەكپىنىمەن اۋىپ تۇسكەن ساۋلەنى ءبىر قولىمەن تارتىپ قۇلاتپاي قالعان ايدوس:

_ ەشتەمە ەتپەگەن شىعارسىڭ؟ _ دەدى اسىعىس.

_ جوق، ەشتەمە بولمادىم، ءوزىڭ جارالانىپ قالعان جوقسىڭ با؟ _ دەدى ساۋلەدە جالما- جان ايدوستى سۇيەپ.

_ مەن عوي ەشتەمە بولمادىم، مىنانىڭ الدىڭعى دوڭگەلەگى جارىلىپ كەتتى، قازىر مۇنى جوندەتە قوياتىن جەر تۇگەل جابىق، اۋىل ول الىس، ەندى قايتتىق؟ _ دەدى ايدوس ىزا بولعانىنان بۋلىعا.

ساۋلە امالسىزدان باعاناعى ماشيناسى بار ساباقتاستارىنا تەلەفون جالعاپ ەدى، بىرەۋىنكى جابىق، ال بىرەۋى تەلەفون الماي قويدى.

_ ولاردان ءۇمىت جوق، تۇگەل دەمالىپ قالدى عوي، _ دەدى ايدوس. سۇيتكەنشە بۇلاردىڭ قاسىنا ءبىر كىرە ماشيناسى كەلىپ توقتاي قالدى. ەكەۋى دە جالما- جان جۇگىرىسىپ بارىپ سويلەسىپ ەدى، ونداي الىس اۋىلعا قانشا اقشا بەرسەدە بارا المايتىنىن ايتىپ جۇرە بەردى.

جازدىڭ كۇنى دەگەنمەن دە ءتۇن اجەپتاۋىر سۋىق ەكەن. شولاق جەڭ اق جەيدە مەن قىسقا كويلەك كيگەن ساۋلەنىڭ دىرىلدەپ توڭا باستاعانىن كورگەن ايدوس سىرتقى شاپانىن شەشىپ ساۋلەنىڭ يىعىنا جاپتى.

_ ءوزىڭ قايتەسىڭ؟ _ دەگەن وعان:

_ مەن توڭبايمىن، سەن ساباقتاستارىڭا سۇلۋ كورىنەمىن دەپ تىم جۇقا كيىنىپ الىپ توڭىپ بارا جاتىر ەكەنسىڭ، مەنىڭ شاپانىمدى كيىپ الساڭ توڭبايسىڭ، _ دەپ قۋلانا جىميىپ الىپ ايدوس، _ ەندى قايتەمىز، تۇرامىزبا وسىلاي تاڭ اتقانشا؟ _ دەدى ساۋلەگە قاراپ.

_ قايدان بىلەيىن، ءوزىڭ ءبىر امالىن تاپپاساڭ، _ دەدى ساۋلە توڭعانىنان داۋىسى دىرىلدەي.

_ مەنىڭ عوي تانىستارىم كوپ، ءبىراق سەنى ەرتىپ بارۋعا بولمايدى عوي، _ دەدى ول موتوسىن جولدىڭ شەتىنە قاراي وڭاپ جاتىپ.

_ وندا تۇرايىق تاڭ اتقانشا وسىلاي توڭىپ، _ دەدى ساۋلە شيرىعا.

_ بىلاي بولسىن، _ دەدى ايدوس، _ مەن ءبىر جاتاق اشتىرايىن، سول جەرگە بارايىق، باسقا قايدا بارامىز ەندى؟

_ ءيا، مەنى سولاي ورنالاستىرىپ تاستاپ، ءوزىڭ سول تانىستارىڭنىڭ ۇيىنە بارارسىڭ. ال، مىنانى قايتەمىز؟ _ دەدى جول شەتىندەگى موتونى نۇسقاپ.

_ مۇنى كىم الادى عوي دەپ ەدىڭ، قالسىن وسى ارادا، ەرتەڭ جوندەيتىن جەرگە اپارىپ تاستايمىن.

وسىلايشا ساۋلەنى ەرتكەن ايدوس كەرەمەت جاتاقتان ءبىردى اشتىردى. استىنداعى شاعىن دۇكەننەن ۇساق- تۇيەك جەيتىن نارسەلەرىن كوتەرىپ ەكەۋى جاتاققا كەلدى. بۇرىن مۇنداي جەرگە كەلىپ كورمەگەن ساۋلەنىڭ تۇيتكىلسىپ قالعانىن كورگەن ايدوس:

_ بۇل الاڭسىز دەمالاتىن جەر، ەشكىمنىڭ شاتاعى بولمايدى بىزدە. قىسىلماي كەڭىپ وتىر، _ دەپ اكەلگەن جەمەكتىكتەرىن ەكى ساپانىڭ ورتاسىنداعى كىشكەنە ۇستەلگە تىزە باستادى. ساۋلە بايقاماپتى، ايدوس قالبىرلى سىرادان دا بىرنەشەۋدى الىپ العان ەكەن. پىشىلداتىپ اۋزىن اشا باستاعاندا:

_ وي، انداعىنى قوي اكام، سۋسىندىق ىشەيىك، _ دەپ ەدى، اناۋ:

_ ايتتىم عوي بۇل ارادا بىزدە ەشكىمنىڭ جۇمىسى بولمايدى دەپ، ءبىر تۇنگە العان ەكەمىز، قالاي ىستەۋ ءوز ەركىمىزدە. ەشتەمە جوق، وتىرىستان شالا باۋىزدالىپ شىققان دا بولارسىڭ، اقىرىن ىشە وتىرايىق، _ دەپ ادەتىنشە ءبىر جىميىپ الىپ، بىرەۋىن مۇنىڭ قولىنا ۇستاتا بەردى. ساۋلە دە ونىڭ قولىن قاقپاي، سوعىستىرىپ اقىرىن ىشە باستادى.

ەكەۋى وسىلاي تۇيىقسىزدان بولعان شاعىن وتىرىستى قىزدىرا باستاعاندا، ساۋلەنىڭ تەلەفونى شىرىلدادى. سەكەننەن كەلگەن ەكەن.

_ مەن ەسىڭە ەندى ءتۇستىم بە؟ _ دەدى ساۋلە رەنىشىن باسا الماي، قىزۋلىىقتىڭ اسەرى مە ەكەن، داۋىسى دا بۇرىنعىدان قاتتى شىقتى، _ قايدا بولۋشى ەدىم، وتىرىسىمىز جاي اياقتالىپ وسى اراداعى ءبىر ساباقتاسىمنىڭ ۇيىنە قونىپ قالدىم... ساعان تەلەفون جالعاپ الىپ كەتەسىڭ بە دەسەم، ۇيقىدان ولگەندەي تەلەفونىڭدى تاس جاۋىپ تاستاپسىڭ ەمەس پە... ەندى ەرتەڭ قايتپاعاندا، تاعى دا قونىپ قالايىن وندا... جارايدى، ماقۇل، _ دەپ تەلەفوندى جاپقان ساۋلە وتىرىك ايتىپ كورمەگەندىكى مە، بەتى قىزارىپ، دەنەسى دىرىلدەپ كەتتى.

_ وتىرىكتى كورىم- اق قيىستىرادى ەكەنسىڭ، _ دەدى ايدوس سىلقىلداي كۇلىپ. ءوڭى سىرانىڭ قۇدىرەتى مە، قىزارا كۇرەڭدەنىپ الىپتى.

_ ەندى قايتەم، سەنىڭ قاسىڭدامىن دەيىن بە، وندا انا قوتيىن جاياۋ بولسادا وسى اراعا كەلۋدەن ەرىنبەيدى، _ دەدى ساۋلەدە سىڭعىرلاي كۇلىپ.

باعانادان ىشكەن سىرانىكى مە، ساۋلە جاتاقتىڭ تازالىق ۇيىنە كىرىپ قايتا شىققانىندا، اياعى تايىپ كەتىپ تازالىق ءۇيدىڭ اينەك ەسىگىنە يىعىن وڭباي سوعىپ الدى. «ويباي!» دەگەن داۋىسى دا شىعىپ كەتتى. ايدوس تا دەرەۋ اتىپ تۇرىپ، ەسىككە سۇيەنىپ تۇرعان ساۋلەنىڭ قاسىنا جەتىپ كەلىپ:

_ نە بولدى، ءبىر جەرىڭدى اۋىرتىپ الدىڭ با؟ _ دەدى اسىعىس.

_ ءيا، اياعىم تايىپ كەتىپ، يىعىمدى مىنا ەسىكتىڭ قىرىنا ۇرىپ الدىم، _ دەپ جۇقا اق جەيدەسىنىڭ شولاق جەڭىن ءتۇرىپ، ازداپ كوگەرە قالعان يىعىن ايدوسقا كورسەتتى.

_ پو، دارداي سوعىپ الىپسىڭ عوي، اۋىرىپ تۇرما؟ بولدى، ەشتەمە ەتپەيدى، _ دەپ ساۋلەنى قولىنان جەتەلەي توسەككە وتىرعىزىپ، ءوزى دە جانىنا وتىرا الاقانىمەن ساۋلەنىڭ اشىق يىعىن اقىرىن سيپالاي باستادى. ەركەكتىڭ الاقانىنىڭ ىستىعى بويىنا تاراعاندىكى مە، جوق باعانادان ىشكەن سىرانىڭ قىزۋلىعىنىڭ اسەرى مە، ايتەۋ ايتىپ بولماس ءبىر عاجاپ ىستىق اعىن ساۋلەنىڭ بويىنا دۋ ەتىپ جۇگىرىپ، جۇرەگى تەز- تەز سوعىپ، ايدوستىڭ دەنەسىنە قاراي تىعىلا ءتۇستى. ايدوس تا ونى قاپسىرا قۇشاقتاپ وزىنە قاراي تارتا بەرە، ساۋلەنىڭ بەتىنەن يسكەپ- يىسكەپ الدى. ساۋلەنىڭ قارسىلىق بىلدىرمەي كوزىن جۇمعان بەتى ءۇنسىز وزىنە قاراي تىعىلا تۇسكەنىن سەزگەن ايدوس ەندى ونىڭ جارتىلاي اشىق تۇرعان ەرنىنەن وبە باستادى. سودان كەيىنگى ساتتەردە ساۋلەنىڭ ءاپپاق سازانداي دەنەسى ايدوستىڭ استىندا اق شاباقتاي اعاراڭداپ شورشىپ جاتتى.

*                  *                     *

وسىدان كەيىن ساۋلە مەن ايدوستىڭ اراسىندا ءبىر قيماستىق سەزىم ورناپ، ءبىر- ءبىرىن ءجيى- ءجيى ساعىناتىن بولعان. كۇنىنە ءۇنحات ارقىلى ءبىر- ءبىرىنىڭ نە ىستەپ جاتقاندارىن سۇراپ ۇعىسىپ وتىرۋ ادەتتەرىنە اينالدى. بۇرىن تەلەفون دەگەندى كوپ ۇستامايتىن ساۋلە ەندى ونى جانىنا تاستاماي، شيىق ەتسە ەلەڭدەپ تۇراتىندى شىعارعان. بۇرىن اتىز باسىنا جۇمىسقا كەتكەندە كەيدە توككە سۇعۋلى كۇيدە ۇيدە ۇمىتىلىپ قالا بەرەتىن تەلەفون ەندى ساۋلەنىڭ جاتسا- تۇرسا قاسىنان تاستامايتىن بويتۇمارىنداي بولىپ قالدى. سونداعى سويلەسەتىنى ايدوس. كەلىپ جاتقان قالىڭ جولدامالاردى كوزى كورمەيدى مۇنىڭ، كورەتىنى ايدوستان، تەك ايدوستان عانا كەلەتىن سەزىمگە تولى كۇيىپ- جانعان جولدامالار. تەك سونىڭ عانا جولدامالارىنان ءلاززات الىپ، تەك سونىڭ عانا جولدامالارىنا كۇلىپ، تەك سونىڭ عانا جولدامالارىنا جىلايدى. ەكەۋىنىڭ جاتسا- تۇرسا ويلايتىنى، باس قاتىراتىنى وڭاشا تاعى ءبىر كەزدەسۋ. ءبىراق قازىر كۇزدىك جيىم- تەرىم ۋاقىتى تاياپ قالعاندىقتان، ءار ەكەۋى دە قاربالاستاپ ويناپ- كۇلۋگە ۋاقىت شىعارا الماي دىڭكەلەرى قۇريدى. جۇمىسقا بۇرىن بەلسەندى ساۋلە ەندى ءتىپتى جۇمىس ىستەگىسى كەلمەي، ايدوسقا رەنجىگەن كۇنى تۇككە زاۋقى سوقپاي جاتىپ قالاتىندى شىعارعان. رەنجىگەندە دە باس جارىلىپ، كوز شىعاتىن ۇلكەن ۇرىس ەمەس، انشەيىن بار ەسى دەرتى تەك تەلەفوننىڭ بەتىندەگى ايدوستا بولعاندىقتان، ول مۇنىڭ سۇراعىنا جاي جاۋاپ جازىپ قالسادا، ۋاعىندا سويلەمەسەدە اشۋى ءتۇسىپ، كوڭىل كۇيى سابىنداي بۇزىلاتىن. ءتىپتى «جانىم، كۇنىم» دەپ ءبىر ۋاق ايتپاسادا رەنجيتىن. وسى قىلىعىنىڭ تىم ارتىق ەكەنىن انىق سەزسەدە، بۇل سەزىمدى تىزگىندەۋدىڭ امالىن ەش تاپپاعان. سەكەننىڭ تاڭەرتەڭ ەرتە جۇمىسقا كەتەم دەپ بۇلاردىڭ مازالارىن الماي ەرتە تۇرۋى ءۇشىن كىلەت ۇيگە جاتاتىنى بۇعان ءتىپتى جاقسى بولدى. ارنانى ۇيىقتاتىپ تاستاپ ءتۇننىڭ نە ءبىر ۋاعىنا دەيىن ايدوسپەن سويلەسىپ، ءار ەكەۋى ابدەن تالىققاندا بارىپ ۇيقىعا باس قوياتىن. سونىمەن ەرتەسى ساۋلەنىڭ كوزدەرى قىزارىپ، ەكى بەتى دومبىعىپ ءىسىپ قالاتىن.

وسىنداي كۇندەردىڭ بىرىندە ساۋلە اۋدان ورتالىعىنا سەكەننىڭ ءبىر تۋىسىنىڭ تويىنا باراتىن بولدى. سەكەننىڭ جۇمىستان قولى بوسامايدى. اتاسى قايسى كۇنى تاڭەرتەڭ ەرتە تۇرىپ سيىر قوسقانعا سۋىق تيگىزىپ الدى ما، سودان بەرى سىزىپ اۋىرىپ جۇرگەن. ال، قايىن اپەكەسىنىڭ جاعدايى كەلمەيدى. سوندىقتان بۇل تويعا ساۋلەدەن باسقا بارا قوياتىن ەشكىمنىڭ دە ءجونى جوق ەدى. وسىنداي كۇندى كۇتىپ جۇرگەن ەكەۋى بۇعان قاباعات قۋانىپ، ايدوس ۋاڭ قوجايىنعا ۇيىنە بارماسا بولمايتىن ءبىر جۇمىستىڭ شىعىپ تۇرعانىن سىلتاۋراتىپ، ساۋلەنىڭ ارتىنان جونەپ بەرگەن.

شىركىن، اتىلعان سەلدەي بوگەۋ بەرمەس قۇتىرىق سەزىم- اي دەسەڭشى! تويعا كىرىپ ءسال وتىرعاننان كەيىن توي يەلەرىنە سەكەننىڭ قول تراكتوردىڭ سايمانىن الىپ ەرتە قايتۋىن سىلتاۋراتىپ، تاماق شىعۋعا تاعات قىلماي ايدوستىڭ اشتىرىپ قويعان قوناق ۇيىنە كىرە ماشيناسىنا وتىرىپ لەزدە جەتىپ بارعان...

ساۋلەنىڭ جاسىرىن سۋىق ءجۇرىسى وسىلايشا ازايماسا ۇدەي تۇسكەن. كەيدە باقىتتى سەمياسىن، ءوزىن تۋعان قىزىنان دا جاقسى كورىپ ءبارىن وزىنە سەنىپ تاپسىرعان اتاسىن، وتاسقالى شاي دەسىپ كورمەگەن كۇيەۋى سەكەندى، سۇيكىمدى ەكى كوبەلەگى ەلارىس پەن ارنانى ويلاپ، بۇل قيتۇرقى سەزىمنەن تالاي رەت باس تارتۋدى دا ويلاعان. ءبىراق دارمەنى جەتپەگەن. انشەيىن كوڭىلىنىڭ ار جاعىنان سول ءبىر ءلاززاتتى دا راحاتتى سەزىم بوي كوتەرسە بولعانى، كوزىنە ايدوستان باسقا ەشكىم كورىنبەي، تەك سوعان تەزىرەك كەزىگۋدى عانا ويلاپ تۇراتىن. بۇرىنعىداي ەمەس، ۇيدەگى بەينەسى وزگەرىپ، اشۋشاڭ، بارىنە نەمقۇرايدى قارايتىن ادەت تاپتى. مۇنى ەڭ الدىمەن سەزگەن اتاسى بولدى. ءبىر كۇنى تۇسكى شاي ۇستىندە:

_ قاراعىم ساۋلە، وسى جۋىقتان بەرى جۇدەۋسىڭ عوي، ءبىر جەرىڭ اۋىرىپ جۇرمە؟ _ دەگەن بۇعان بۇكىل دەنەسىمەن بۇرىلا قاراپ.

ساۋلە جوپەلدەمەدە نە دەرىن بىلمەي ساسىپ قالدى. ءبىراق بۇل كۇيدەن قايىن اپەكەسى گۇلدەن قۇتقارىپ قالعان.

_ ءيا، وسى ءۇيدىڭ بارلىق جۇمىسى ساۋلەنىڭ مويىنىندا، شارشايدى عوي، شارشاماعاندا، _ دەپ بۇعان كۇلە قاراعاندا، ساۋلە نەدەرىن بىلمەي ءۇنسىز جەر شۇقىلاي بەرگەن.

_ ءيا، سەميامىزدىڭ ۇيتقىسى وسى ساۋلە بالام عوي، وسى قاراعىمنىڭ اماندىعىن جاراتقاننان كۇنىنە سان مارتە تىلەپ وتىرامىن، وسى ساۋلە بالام بولماسا وسى شاڭىراقتىڭ كۇيى نە بولار ەدى، _ دەپ اتاسى بۇعان ەمىرەنە قاراعاندا، ساۋلەنىڭ ەكى بەتى قىزارىپ، ار جاعىنان كەلىپ قالعان ءبىر ۇياتتى سەزىم جۇرەگىن شىمشىلاي جونەلگەن.

_ بولدى، قويشى ەندى اتا، ساۋلەنى ۇيالتا بەرمەي، شايىن ءىشسىن، _ دەپ گۇلدەن اتاسىنىڭ اۋزىن قاعىپ، ساۋلەنى ىرىقسىز كۇيگە تۇسىرەتىن سوزدەردەن اراشالاپ قالماسا ساۋلە دالاعا شىعا جونەلەرمە ەدى، قايتەر ەدى.

كۇزدىك ءونىم جينالىپ بولىپ، سەكەن دە بوساپ، ايدوس تا ۇيىنە قايتاتىن بولعان كۇز كۇندەرىنىڭ بىرىندە ساۋلە سەكەننىڭ موتوسىنا سايمان العالى اۋدانعا بارىپ ايدوسپەن كەزىككەن. بۇل كۇن ايدوستىڭ ءبىر جاعى تۋىلعان كۇنى ەدى. سوندا ايدوستىڭ قول تەلەفونىنىڭ تىم دۇرىس بولماي جۇرگەنىن بىلەتىن ساۋلە ەكى ويلانباي- اق اتاسىنىڭ بۇعان ساقتاتىپ قويعان كوپ اقشاسىنان ءۇش مىڭ يۋانعا ايدوسقا ءبىر تەلەفون الىپ، تۋىلعان كۇنىنە ۇسىنعان. بۇل جولعى جاتاقتىڭ اقشاسىن دا ءوز جانىنان تولەگەن. ودان تاماعى ءدامدى ءبىر اسحاناعا بارىپ تۋىلعان كۇن قۇتتىقتاپ، ۇيىنە ابدەن كەش قايتقان ساۋلە سەكەننىڭ مۇنى باسقاشا قارسى الاتىنىن ويلاماعان ەدى.

ءيا، «قاپ تۇبىندە ءبىز جاتپايدى» دەپ حالىق قالت ايتپاعان. جاماندىعىڭدى ءبىر كۇن ءشي، ءبىر كۇن تۋىرلىق جاسىرعانىمەن، ارعى كۇنى كەرەگە نەسىن جاسىرسىن.

_ قايدا بارىپ كەلدىڭ؟ _ دەگەن سەكەن بۇعان تۇيەدەن تۇسكەندەي دۇڭىك ەتىپ.

ساۋلە بۇعان تاڭدانا قاراعان.

_ قايدا بارۋشى ەدىم، موتونىڭ سايمانىن اكەل دەپ اۋدانعا جۇمساعان ءوزىڭ عوي.

_ ايارلانباي شىنىڭدى ايت، سايمان العالى بارساڭ ايدوس نەعىپ ءجۇر سەنىڭ قاسىڭدا؟

ساۋلە سەلىك ەتكەن، ءبىراق ايەلدىك ايلاعا باسىپ بۇلتاقتاي جونەلگەن.

_ ە، سول ايدوستان كۇماندانعان بولدىڭ عوي سەن بايقۇس، _ دەپ ءوپ- وتىرىك كۇلىپ، سىرتقى كيىمدەرىن اسىقپاي شەشە باستاعان.

_ ەكەۋىڭ اسحانادان بىرگە تاماق ىشىپسىڭدەر عوي؟ _ دەپ سەكەن جانە تاقىمداي تۇسكەن.

ساۋلە ەندى شىنداپ اشۋلانا باستاعان.

_ ىشسەك نە بولىپتى، اۋدانعا ول دا ءوز جۇمىسىمەن بارىپتى، كوشەدەن كەزىگىپ قالدى، ەكەمىزبەن جاقسى ارالاسىپ جۇرگەن سوڭ بىرلىكتە تاماق ىشكەننىڭ نە قاتەسى بار ەكەن سوندا؟ _ دەپ بۇل دا شاقشيا قالعان.

ساۋلەدەن مۇنداي توسىن اشۋدى كۇتپەگەن سەكەن باستابىندا قانشا قاتتى كەلگەنىمەن، ەندى جۇمساي باستاعان. ءۇن قاتپاي دالاعا شىعا جونەلگەن. سول كۇنى كەشتە ساۋلە قاباعىن قارىس ءتۇيىپ، كەشكى تاماقتى دا ىشپەي ەرتە جاتىپ قالعان.

«كوڭىل بەينە اينەككە ۇقسايدى، ءبىر سىزات تۇسسە ونى قايتادان قۇراۋعا كەلمەيدى» دەگەن سوزدەردى قاي باسىلىمنان قاشان وقىعانىم ەسىمدە جوق. سەكەن مەن ساۋلەنىڭ دە كوڭىلدەرىنە تۇسكەن وسى ءبىر سىزات ۇلعايا كەلە اقىرى كۇلپارشا بولىپ سىنىپ تىندى. ءيا، جانىنا بالاعان ايەلىنىڭ وزگە ەركەكپەن، وزگە ەركەك بولعاندا ىشتەسىپ ارالاسىپ جۇرگەن جاقىن دوسىمەن كوڭىل قوسقانىن قاي ەركەك كەشىرە السىن! مۇنداي سۇمدىقتى ءۇش ەمەس وتىز ۇيقتاسادا ويىنا الىپ كورمەگەن قايىپ اقساقال بۇل جاعدايدى كوتەرە الماي، ميىنا قان قۇيىلىپ جىعىلىپ قالدى. اۋداندىق ەمحاناعا شۇعىل جەتكىزىلگەنىمەن ءۇش كۇن ءتىل- اۋىزسىز جاتتى دا، سول كوزىن اشپاعان بەتى و دۇنيەگە اتتانىپ كەتە بارعان.

بۇل كەزدە ساۋلە ارنانى الىپ كورشى اۋدانعا ۇزاتىلعان اپەكەسىنىڭ ۇيىنە كەتىپ ەدى. وسى اراداعى بارلىق تۋىس- تۋعاندارى ساۋلەنىڭ جەر- جەبىرىنە جەتىپ كورمەستەي بولعان سوڭ، سول اپەكەسىنە بارىپ از ۋاقىت بولسادا پانالاي تۇرعىسى كەلگەن. رەتى كەلسە ارنانى دا سول ارادان وقىتۋعا بەكىپ، ءبىر جولاتا سول جەردە قالىپ قويۋدى دا ويلاپ ەدى. ءبىراق بۇل اپەكەسى دە مۇنى تىم جاقتىرا قويعان جوق. وسىلاي وتىرسا وپاق، تۇرسا سوپاق بولىپ جۇرگەن كەزىندە ەندى مىنا جاعداي ايتارعا بولماسا ساۋلەنى سەڭ سوققان بالىقتاي سەندەلگەن كۇيگە ءتۇسىردى. سوسىن ارنانى اپەكەسىنە تاستادى دا، ءوزى شۇعىل كەيىن قايتقان. قانشا دەگەنمەن تۇسكەلى مۇنىڭ بەتىنە قاراپ ەي دەپ كورمەگەن اتاسىنىڭ قازاسى ساۋلەگە راسىندا وڭاي تيمەدى. كەلە وسى جەردەگى اپەكەسىنە تەلەفون جالعاپ ەرتىپ بارۋىن وتىنگەن.

_ الباستى سول، نە جاماندىق كوردىڭ سول ۇيدەن؟ ىشكەنىڭ الدىڭدا، ىشپەگەنىڭ ارتىڭدا، ءوزىڭ ءبي، ءوزىڭ قوجا بولىپ جۇرگەن تۇرمىستى ەندى ساعان كىم بەرەدى؟ «بىرەۋدى قۇداي قاڭعىرتادى، بىرەۋ قۇدايعا بولماي ءوزى قاڭعىرادى» دەگەندەي ەندى ءۇيىڭ جوق، كۇيىڭ جوق قاڭعىرىپ قالعان ءتۇرىڭ مىناۋ، قايتىپ جان باعاسىڭ؟ _ دەپ ءارى بەرى جىلاپ العان اپەكەسى ساۋلەنى ەرتىپ جولعا شىققان.

بۇلار كەلگەندە كاريانىڭ جەتىسى ءوتىپ تە كەتكەن ەدى. ءۇيدىڭ ماڭىندا ادام قاراسى كورىنبەيدى. ءيا، ولگەننىڭ ارتىنان ولمەك جوق، ءتىرى ادام تىرشىلىگىن كورۋى كەرەك. «تۇستىك عۇمىرىڭ بولسا، كەشتىك مال جي» دەگەن حالقىمىز. ساۋلەلەر كەلگەندە سەكەننىڭ ەت جاقىن تۋىستارىنان باسقاسى قۋ تىرشىلىكتەرىنىڭ دوڭگەلەگىن دوڭگەلەتكەلى ۇيلەرىنە قايتىپ كەتكەن. بۇلاردىڭ ماشينادان ءتۇسىپ جاتقانىن كورگەن كورشى باعي اپا عانا ادام كەلگەنىن ۇيگە حابارلاپ، بۇلاردى توسقاۋىلداپ اۋلادا تۇرىپ قالىپ ەدى. بۇلار ەسىكتەن كىرە بەرە:

_ كەلدىڭ بە ساۋلەم، كەلدىڭ بە،

كوڭىلىڭدى بىزگە بەردىڭ بە؟

قالعانداي بولىپ دالادا،

وتىرعان ءتۇردى كوردىڭ بە؟

مىنگەن ءبىر اتىم كەكىلدى،

جولاۋشى كەتكەن سەكىلدى.

جولاۋشى كەتسە كەلەر ەت،

كەلمەسكە بارىپ بەكىندى.

ەلارىس قالدى اڭىراپ،

قوزىداي جەتىم ماڭىراپ.

قۇرىپ ءبىر كەتتى وتباسىم،

ورتاعا ءتۇسىپ شاڭىراق.

كوپ ەدى اتا بەرەرىڭ،

ءبىر ءوزىڭ ەدى سەنەرىم.

وپاسىز مىناۋ تاعدىرعا،

قالاي عانا كونەمىن.

بەرۋشى ەدى ەلگە باتاسىن،

ءسوزىمنىڭ كەشكەن قاتاسىن.

ول جاقتاعى جولداسىڭ،

يمانىڭ بولسىن اتاشىم، _ دەگەن گۇلدەننىڭ بوزداي كوتەرىلگەن كورىسى ساۋلەنىڭ دە ءىشى باۋىرىن ەزىپ، ەرىكسىز كوز جاسىنا ەرىك بەرىپ، گۇلدەندى قۇشاقتاي الىپ ەڭىرەپ كەتىپ ەدى.

_ سابىر ەتىڭدەر شىراعىم، جىلاعانمەن ولگەن ادام قايتىپ ءتىرىلىپ كەلمەيدى، كوپ جىلاسا احىرەتتە اۋىر بولادى دەيدى ەكەن بۇرىنعىلار، بولماس ىسكە بولاتتاي بەرىك بولىڭدار شىراعىم، _ دەگەن باعي كەمپىردىڭ قىستىعا دىرىلدەگەن داۋىسى گۇلدەننىڭ كورىسىن توقتاتا بەرگەندە، توردە وتىرعان كورشى قارت بايقورا اقساقالدىڭ بارىنشا ىقشامداپ، قىسقارتىپ العان ماحامدى قۇرانى ەگىلىپ وتىرعان بۇل ەكەۋىن ءسال توقتاتىپ ەدى. اقساقالدىڭ كۇڭىرەنگەن داۋىسى اياقتاي بەرە:

_ كۇزدىڭ ءبىر كۇنى سەبەلەر،

تاعدىرىم ەندى نە بەرەر.

ارتىندا قالعان كوپ جەتىم،

كۇندەرىڭ ەندى نە بولار.

ءۇيدىڭ ءبىر ارتى قايىڭدى- اي،

قايىڭنان الدىم سويىلدى- اي.

سەكەندى جالعىز سوپيتىپ،

سەن دە ءبىر كەتتىڭ قايىرىلماي، _ دەپ بوزداعاندا،

_ قايتسىن- اي بەيشارا! _ دەپ بوساعا جاقتان ءبىر ايەل ىشقىنىپ قالدى.

_ سابىر ەت گۇلدەن، قايتەسىڭ، تاعدىر دەگەن سول، وعان ەشكىمنىڭ امالى جوق. كوپ جىلاۋ جاراتقاننىڭ بۇيرىعىنا شەت كەلگەندىك بولادى، سول ءۇشىن سابىر ەت قاراعىم، _ دەگەن بايقورا قارتتىڭ كۇڭىرەنگەن ءۇنى تاعى كوتەرىلدى. ارتىنشا تاعى دا قۇران وقىلىپ، جىلاۋ اياقتالىپ تەك پىش- پىش ەتكەن مۇرىندار مەن كەۋدەنى جارا اۋىر- اۋىر العان كۇرسىنىستەر عانا قالعان اۋادا. سۋ قۇيىلىپ بەتى- قول جۋىلعان سوڭ، شاي قۇيىلدى. ساۋلە بايقاماپتى، گۇلدەننىڭ اياق جاعىندا سەكەن دە وتىر ەكەن. كورمەگەلى از عانا ۋاقىت بولسادا، بۇرىنعىدان كوپ جۇدەپ كەتىپتى. بۇرىن تاپ- تۇيناقتاي رەتتى بولىپ تۇراتىن ءۇي ءىشى دە بىلىعىپ، بۇرىش- بۇرىشتان سۇركەيلىكتىڭ سۋىق جەلى اڭقىلداعانداي ساۋلەنىڭ ونە بويى مۇزداپ كەتكەندەي بولدى. ەلارىس مەكتەپتە بولعاندىقتان، ونى كورە المادى ساۋلە.

بۇلار ءبىر- ءبىر شىنى شاي ءىشىپ، تاماق اۋىز تيگەن سوڭ قايتقالى دالاعا شىعۋعا قامدانعاندا:

_ ىدىسىڭ قالدى- اۋ بوساعان،

بىرەۋدەن جاقسى ەكى ادام.

تاستاپ ءبىزدى كەتپەشى،

وسى ەدى عوي بوساعاڭ، _ دەگەن گۇلدەننىڭ سىڭسىعان كورىسى تاعى كوتەرىلدى. ەندى تۇرا بەرسە شىداي المايتىنىن بىلگەن ساۋلە تەز- تەز باسىپ دالاعا بەتتەدى. اۋلانىڭ سىرتىندا توسىپ تۇرعان ماشينالارىنا جاقىنداي بەرگەندە:

_ قاراعىم ساۋلە، _ دەگەن داۋىس ەستىلدى ارتىنان، قاراسا تاياعىنا سۇيەنىپ ىلەسىپ كەلە جاتقان باعي كەمپىر ەكەن.

_ قاراعىم ساۋلە، ءوزىڭ دە كوردىڭ بۇل سەميانىڭ جاعدايىن. «اداسقاننىڭ ايىبى جوق، قايتىپ ءۇيىرىن تاپقان سوڭ» دەگەن حالقىمىز. ءبىر مەزەت البىرت سەزىم مەن جاستىققا بەرىلىپ قاتە جول باسقانىڭ راس، بارىمىزدە پەرىشتە ەمەس، پەندە بولعان سوڭ ومىردە قاتەلەسىپ قالۋ ەكىنىڭ بىرىنىڭ باسىندا بولا بەرەتىن جاعداي. وعان سەن كىنالى ەمەسسىڭ قاراعىم. ەندى سول قاتەلىگىڭدى تانىپ، مىنالاردى اڭىراتىپ دالاعا تاستاپ كەتپەي، قايتادان كەل وسى سەمياعا. باسقانى ەمەس بالالاردى ويلا، بالانىڭ كوز جاسىنا قالعان ادام وڭىپ كورگەن ەمەس مەن بىلگەندە. سەكەنگەدە ءبىر ايەل تابىلادى عوي، ءبىراق سەندەي بولمايدى. سول سەكىلدى ساعان دا ءبىر جىگىت تابىلادى، ءبىراق سەكەندەي بولمايدى. سول ءۇشىن كەڭىرەك ويلانىپ، قايتادان ورالۋىڭدى كۇتەمىن قاراعىم، _ دەپ كەمسەڭدەي سويلەگەن كەيۋانا ولگەك كوزدەرىنەن تامشىلاعان ىستىق جاسىن شىلاۋىشىنىڭ ۇشىمەن ءسۇرتتى.

_ راحىمەت اپاتاي التىنداي اسىل اقىلىڭىزعا، بۇل قىزعا بارعاننان سوڭ ءوزىم دە ايتام عوي بىلگەن اقىلىمدى. ايتارعا بولماسا بەتىمىزبەن جەر باسقانداي بولىپ سىزدەردىڭ الدارىڭىزعا ارەڭ كەلدىك، _ دەدى ساۋلەنىڭ اپەكەسى كوزىن جەردەن الماعان كۇيى تومەنشىكتەي.

ساۋلەدە ءۇنسىز كوز جاسىنا ەرىك بەرگەن. بىردەمە دەيىن دەپ ەدى، قىستىققانىنان ار جاعىنان كەلگەن ايتىلار ءسوزىن اۋزىنا جەتكىزە الماي، كوز جاسىمەن قوسا جۇتىپ الدى.

*                 *               *

سوناۋ بالا كەزىندە اجەسى كۇندە جاتاردا ساۋلەنى قۇشاعىنا الىپ جاتىپ ادەمى- ادەمى ەرتەكتەر ايتىپ ەرەتىن. سول ەرتەكتەردىڭ ءبىرى بىلاي ورىلەر ەدى:

«سوناۋ ەرتە زاماندا ءبىر باتىر قاسىندا ءبىر توپ نوياندارى بار اڭ اۋلاپ كەلە جاتىپتى. كەنەت ءبىر نويانى باتىرعا: ‹باتىر اعا، قاراڭىزشى› دەپ وڭ جاقتارىنداعى بيىك جارتاستىڭ ەتەگىن كورسەتىپتى. بيىك قۇز، ەتەگى قالىڭ كوگال ءشوپ، ورتاسىندا سەلدىر قۇراقتى بۇرالا سىلدىراپ ءبىر بۇلاق اعىپ جاتىر. وسى بۇلاقتان سۋ ءىشىپ ءبىر توپ كيىك تۇر. جەل قارسى جاقتا بولعاندىقتان، كيىكتەر اڭشىلار توبىنىڭ سىبدىرىن سەزەر ەمەس. باتىردىڭ وڭ جاعىندا كەلە جاتقان نويان يىعىنان ساداعىن الىپ، كيىكتىڭ قاسىندا تۇرعان مارقا لاعىن كوزدەي باستاپتى. ءبىراق باتىر، ‹تۇرا تۇر› دەپ قولىن كوتەرىپ ساداقتى اتقىزباپتى. باتىردىڭ قىراعى كوزى وسى كەزدە ءبىر كەرەمەتتى كورگەن ەكەن. سويتكەنشە بولعان جوق، نوياندار كيىكتەردىڭ ار جاعىنداعى كولدەن شىعىپ، شىىڭ تۇبىمەن ورمەلەي كەلە جاتقان ۇزىندىعى بەس قۇلاشتاي قارا شۇبار جىلاندى كورەدى. الگى نويان ەندى ساداعىن كيىكتەرگە قاراي تاياعان ءاپ جىلانعا قاراي كوزدەي باستايدى. باتىر قولىن كوتەرىپ تاعى اتقىزبايدى. جىلاندى ەندى بايقاعان كيىكتەر اتا جونەلەدى. ءبىراق ولار تىم كەش قيمىلدادى، ءاپ جىلان لاقتىرعان بۇيەندەي كەنەت جۋان شۇبار دەنەسىن سوپاڭ ەتكىزدى دە، شەتتە تۇرعان كيىكتىڭ لاعى باق ەتتى. جىلاننىڭ ورالا تۇسكەن بالۋان دەنەسىنىڭ ءبىر سىعۋىنان بەيشارا كيىكتىڭ لاعى ەكىنشى باق ەتۋگە جاراماي، جاس سۇيەگى سىتىر- سىتىر سىنىپ، سول زاماتتا جان بەردى. ەندى جىلان دەنەسىن سوزىپ جىبەردى دە، اۋىزىن ارانداي اشىپ، كيىكتى جۇتپاق بولىپ ىڭعايلانا بەردى. جاڭاعى نويان تاعى دا ساداعىن كەزەپ ەدى، باتىر بۇل جولى دا ونى توقتاتتى. جىلان كيىكتى ەندى جۇتا بەرەم دەگەندە، كەنەت شاڭىق ەتكەن داۋىس شىعىپ، قايدان كەلگەنى بەلگىسىز كەرەگە قانات اق يىق قىران كوكتەن تۇسكەن تاستاي جارىق ەتىپ ايداعاردىڭ ۇستىنە قۇلادى. ەكى الىپ الاي- دۇلەي جۇلىستى دا قالدى. قايسىسىنىڭ قىران، قايسىسىنىڭ جىلان ەكەنىن ءبىلۋ قيىن. ءبىرى قارا شۇبار، ءبىر تارعىل ءجۇندى تاۋدىڭ اق يىعى، تەك ءبىرىن- ءبىرى قۇشاقتاي جۇلقىلاسقان، جانتالاسقان، جارتاس ەتەگىندە شىركوبەلەك اينالىپ دومالاعان، بۋداقتالعان ءتۇتىن عانا كورىنەدى كوزگە. كوكتەن تۇسكەن قىران، ءسىرا قانجارداي تىرناقتارىن جىلاننىڭ ەڭ جاندى جەرلەرىنەن سالعان بولۋ كەرەك، اناۋ ونى قانشا وراپ الىپ سىعىپ قۇرتام دەسەدە بولمادى. ءسۇت پىسارداي الىسقاننان كەيىن ايداعار يىرىلگەن دەنەسىن دىرىلدەي سوزىپ، كەنەت سىلىق ەتىپ قۇلاپ ءتۇستى. بۇركىت جىلاننىڭ ءشۋ دەگەننەن- اق ءبىر اياعىمەن كوك جەلكەسىنەن الىپ، ەكىنشى اياعىن ومىرتقا تۇسىنان سالىپ، ارتىنا قايىرىپ ولتىرگەنىن اڭشىلار ەندى كورەدى. قىران جىلاننىڭ باسىن دەنەسىنە دارىتپاپتى. انانىڭ تەك يرەلەڭدەگەن بوكسە جاعى عانا قىرانعا جابىسا بەرىپتى. قانجارداي وتكىر سوياۋ تىرناقتار قويسىن با، كوك جەلكەدەن ءتۇسىپ، تاماعىنا دەيىن ءبۇرىپ، ايداعاردى ءارى تۇنشىقتىرىپ، ءارى ارقا سۇيەگىن كۇيرەتىپ جىبەرىپتى.

اق يىق ايداعاردى ولتىرگەننەن كەيىن، اڭشىلار ەندى ونى جاس باعىلان كيىكتىڭ ەتىمەن توياتتار دەپ ويلادى. جوق، ولاي بولمادى. بۇركىت كيىك ەتىنە كوزىن دە سالمادى. ءالى جانى شىعىپ كەتپەي، اقىرىن عانا ءدىرىل قاعىپ جاتقان ءاپ جىلاننىڭ دەنەسىنە قانجارداي سوياۋ تىرناقتارىن سالىپ جىبەرىپ، ءاپ- ساتتە كۇلپارشاسىن شىعاردى دا، بولشەكتەنگەن ەتىمەن توياتتانا باستادى. ابدەن تويىپ العان سوڭ عانا بارىپ، انانداي جەردە جاتقان كيىكتى كوتەرىپ الدى دا، شىڭ باسىنداعى ۇياسىنا قاراي شىرقاي جونەلدى.

كەيىن باتىر قارتايىپ كەلە جاتقان شاعىندا تاعى دا اڭعا شىعادى. باياعى وزدەرى كورگەن شىڭنىڭ جانىنان ءوتىپ بارا جاتقاندارىندا، قازىر ەگدەلەپ قالعان وڭ جاعىنداعى نويانى تاعى دا: ‹باتىر اعا، قاراڭىزشى› دەپ شىڭ جاقتى كورسەتەدى.

اڭشىلار جالت قارايدى. سول بۇرىنعى قاپ- قارا بيىك قۇز. سول قۇزدىڭ تۇسىنان ۇزىندىعى ءۇش قۇلاشتاي قارا شۇبار ءاپ جىلان جوعارى ورمەلەپ بارا جاتىر. جارتاستىڭ ورتا شەنىنە تاياپ قالعان. جارتاس تۇستەس شۇبار جىلان جوعارى قاراي اقىرىن قوزعالادى. قۇلار بولسا ءوزىنىڭ دە تامتىعى قالار ەمەس. مىناۋ شۇبار ايداعار باياعى قىران ولتىرگەن ايداعاردىڭ ۇرپاعى ەكەنى ءسوزسىز. اڭشىلار شىڭ باسىنا قارادى. ەرنەۋىندەگى قۋىسقا جاپسىرا سالعان قىران ۇياسى. مەزگىل جاز ورتاسى بولعاندىقتان، قىران بالاپاندارىنىڭ قاناتتانىپ ۇشىپ كەتە قويماعان كەزى. وزدەرىنە جىلجىپ كەلە جاتقان اجالدى سەزەمە ەكەن، ولاردىڭ ۇرەيلەنە شىققان شاڭقىلى اڭشىلارعا ەستىلىپ تۇر.

باتىردىڭ وڭ جاعىنداعى، قازىر قارتاڭ تارتقان باياعى مەرگەن باس نويان ساداعىن تاعى قولىنا الدى. قارت باتىر وسىدان جيىرما بەس جىل وتكەن ادەتىنە ساي ونى تاعى توقتاتتى. جاس جىلان كەلە جاتقانىمدى كورىپ بالاپانداردىڭ كۇنى بۇرىن زارەسى ۇشىپ ءولسىن دەگەندەي اسىقپاي جىلجيدى. ۇياعا مىنە، ءۇش قۇلاش جەر قالدى. تاعى دا ورمەلەي ءتۇستى جىلان. ەندى ەكى قۇلاشتاي عانا قالدى. جىلان ەندى ءبىر ورمەلەسە ۇياعادا جەتەدى. جىلان ەندى اقىرعى رەت ورمەلەپ ۇيا اۋزىنادا جەتتى. قىران بالاپاندارىنىڭ شىرىلداعان داۋىسى ەندى ءتىپتى انىق شىقتى. شىداي الماعان مەرگەن نويان تاعى دا ساداعىن قولىنا الدى. باتىر تاعى دا توقتاتتى. جىلاننىڭ باسى قىران ۇياسى سالىنعان قۋىسقا كىرە بەردى. ءدال وسى كەزدە كەرەگە قاناتتارى سۋىلداپ قىران دا جەتتى. بۇل ءسوزسىز باياعى قىران. ءبىراق قانات سەرپىسى باياعىداي داۋىل تۇرعىزار ەكپىندى ەمەس، قارتايعان. ايتسەدە جاراتىلىسىنان جاسقانۋدى بىلمەيتىن جاۋ جۇرەك قىران قارتايدىم، الىسار قۋاتىم جوق دەپ جاس جىلاننان سەسكەنىپ شەگىنگەن جوق. الىس جولدان تالىپ كەلگەن قاناتىن ەڭ اقىرعى رەت پارمەنىنشە سىلتەپ، جارتاستىڭ ءدال توبەسىنەن باۋىرلاي ءتۇسىپ، ءبىر اياعىمەن جىلاننىڭ قۇيرىعىنان ءىلىپ، تومەن قاراي لاقتىرعان تاسشا قۇلادى. جىلاننىڭ باسى سوپاڭ ەتىپ شىعىپ، شۇبار دەنەسى ءبىر مەزەت جازىلا كورىندى دە، ءاپ- ساتتە قايتادان جيىرىلدى. ەندى ونىڭ بالىق باسىنداي جالپاق باسى جوعارى قاراي كوتەرىلە بەردى. ءبىراق جىلان باسى قىران دەنەسىنە ءتيىپ ۇلگىرمەدى. سىن ايقاستا تاجىريبە العان قارت قىراننىڭ بوس اياعىنىڭ مۇقالا باستاعان، ءبىراق ءالى دە سوياۋداي تاربيعان تىرناقتارى جىلاننىڭ تاسىرايعان قوس كوزىنە بارىپ قادالدى. ەكى الىپ وسىلاي ايقاسقان قالپىندا جەرگە كەلىپ قۇلادى. تاعى دا باياعى جان اياسپاس جۇلىس، ورالا جۇمارلانعان دەنەلەر. جاستىڭ اتى جاس، بۇل جولى ءاپ جىلان قىراندى ورتان بەلىمەن وراپ العان ەدى. كۇشى قايتقان قىراننىڭ مۇقالعان تىرناقتارى ايداعاردىڭ قۇيرىق جاعىن بوساتىپ جىبەردى. بۇل جولى الىس ۇزاققا سوزىلعان جوق. قىران ءبىر مەزەتتە جىلان قۇشاعىنان بوساپ شىعا بەردى. ول ەندى ءبىر قاناتىمەن جەردى سابالاي، ءىلبي شورشىپ جانىنداعى كىسى بويلى جارتاسقا شىقتى. بۇل كەزدە قىراندى قويا بەرگەن ءاپ جىلان قۇيرىعىمەن جەر سابالاپ، يىرىلە دوڭبەكشي، وزىمەن ءوزى اۋىرە بولىپ جاتتى. ءوز دەنەسىن ءوزى تاۋعا دا، تاسقا دا ۇرىپ تۋلاپ جاتقان جىلان ءارى- بەرىدەن كەيىن السىرەي باستادى. قىران ءالى قوزعالعان جوق. جىلان ءورىم- ءورىم بولعان دەنەسىن اقىرعى رەت ءبىر مارتە جيىردى دا، كەنەت جازىلا باستادى. تاس باسىندا تاپجىلماي وتىرعان قىران وسى كەزدە قۋانا شاڭىق ەتتى. كەرەگە قاناتتارىن جايىپ جىبەرىپ كوككە قاراي تالپىندى. ءبىراق تۇبىنەن وپىرىلعان ءبىر قاناتى ەكىنشى قاعۋعا جاراماي ول تومەن قاراي جانتايا قۇلاپ، جاڭا عانا ءوزى كوتەرىلگەن جارتاستىڭ ءسۇيىر ۇشىنا كەلىپ كەۋدەسىمەن ۇردى دا، شالقاسىنان ءتۇستى. ەكىنشى رەت كوتەرىلۋگە جارامادى. اقىرعى رەت قانتالاعان كوزدەرىمەن كوك اسپانعا قارادى دا، ءبىر- ەكى رەت ساۋ قاناتىمەن دىرىلدەي جەردى سوعىپ، تىنا قالدى. اڭشىلار توبى شىڭ ەتەگىنە تايادى. قىران ءبىر اياعىنىڭ تىرناعىمەن جىلاننىڭ قوس كوزىن ويىپ ءتۇسىرىپ، ەكىنشى اياعىنىڭ تىرناقتارىمەن كەڭسىرىگىن ەت- مەتىمەن جۇلىپ الىپتى. جىلان السىرەپ بارىپ ولگەن ەكەن. ءبىراق بۇ دا ءوز ەسەسىن جىبەرمەپتى. الىپ دەنەسىمەن وراپ قىراننىڭ ءبىر قاناتىن توپشىسىنان سىندىرىپ جىبەرگەن ەكەن. ‹مىنا قىراننىڭ ارمانى جوق، _ دەپتى باتىر سوندا قاسىنداعىلارعا، _ جاۋىن ەكى رەت جەڭىپ ءوز ۇرپاقتارىنا ءومىر سيلاپ، سول ۇرپاقتارى ءۇشىن جانىن قيدى. دۇنيەدە انانىڭ بالاعا ماحابباتىنداي ماحاببات جوق›» دەپ اياقتاتار ەدى ەرتەگىسىن اجەسى.

_ مىنە، كوردىڭ بە قاراعىم، _ دەيتىن اجەسى سوندا ساۋلەنىڭ ماڭدايىنان يىسكەي كورپەسىن قىمتاپ قويىپ، _ ءار قانداي انا بالاسى ءۇشىن وت پەن سۋعا تۇسۋگە ءار قاشاندا دايار تۇرادى. ءوزىڭدى كەشە كەشتە بۇزاۋلاعان الا سيىردىڭ نەگە سۇزگەنىن بىلەسىڭ بە؟ سۇيكىمدى بۇزاۋىن كورگەلى سەن قاسىنا بارعان سوڭ بۇزاۋىنان قىزعانىپ سەنى ءسۇزىپ جىبەردى. ادەتتە ءبىزدىڭ سيىرلاردىڭ ىشىندە ەڭ جۋاسى وسى الا سيىر ەكەنىن ءوزىڭ دە بىلەسىڭ. بۇل حايۋان بولسادا سيىردىڭ بۇزاۋىنا دەگەن ماحابباتى، بۇزاۋىن جات كوزدەن قورعاعانى. سول سەكىلدى جاڭاعى مەن ايتقان ەرتەگىدەگى بۇركىت تە بالاپاندارىن جىلاننىڭ جۇتۋىنان ءوز جانىن قۇربان ەتىپ قورعاپ قالدى.

_ اجە، سوندا بۇركىتتىڭ بالاپاندارى ەندى قايتەدى، ونى كىم اسىرايدى؟ _ دەيتىن ساۋلە اجەسىنە قاراي تىعىلا ءتۇسىپ.

_ ول بالاپاندار تەك ۇشپاعانى بولماسا ەرجەتىپ قالعان بالاپاندار قاراعىم، ەرتەڭ- اق ەسەيىپ ۇيادان ۇشىپ ءوز جەمىن ءوزى تاۋىپ جەپ، ءوز كۇندەرىن وزدەرى كورەدى. بۇركىت دەگەن وتە تاكاپپار، قايسار قۇس، _ دەپ اجەسى اڭگىمەسىن اياقتاتىن.

ساۋلە ەندى ويلاسا ءوزى ەكى اياقتى ادام بولا تۇرا باۋىر ەتى بالاپاندارىن ءتىرى جەتىم ەتىپ تاستاپ كەتىپتى. ەندى ءوزىن سول حايۋانداردىڭ ورنىنا قويىپ ويلاپ كوردى. ويلادى دا تاعى دا كوز جاسىنا ەرىك بەردى.

ءيا، بۇلاردىڭ جولدارى ەكى ايىرىلعان سوڭ، كورشى اۋدانعا اپەكەسىنە تۇراقتايمىن دەگەن جوسپارى ىسكە اسپادى دا، قايتادان قايتىپ كەلىپ ايدوس ەكەۋى اۋداننان ەسكىلەۋ ءبىر بينادان سەكسەن شارشى مەتر كەلەتىن ءۇي مايلاپ العان. بالاسى ارنانى قىستاق نوپوسى بولعاندىقتان اۋداننان وقىتا الماي، امالسىز قايتادان سەكەننىڭ قاسىنا اپارىپ اۋىلدان وقىتقان. العاشىندا مەندە ايەلىممەن اجىراسىپ سەنىمەن بىرگە بولامىن دەپ كەۋدەسىن ۇرعان ايدوستى اكە- شەشەسى شىرىگەن جۇمىرتقا كورىپ، «كەتسەڭ ءوزىڭ كەت قۇتىرعان قايىرشى، كەلىنىم مەن نەمەرەمە تاتىڭدى جۇقتىرما» دەپ ايداپ سالعان. سونىمەن نە ارى، نە بەرى جوق، ەكى وتتىڭ ورتاسىندا سەندەلگەن ايدوس جۇمىس ىستەپ اقشا تاپپاي اشۋىن اراقتان الىپ، ەكەۋى سوعان بولا ءجيى- ءجيى كەرىسىپ قالاتىندى شىعارعان. كەلە جاتقان قىس بولسا مىناۋ، نە ءۇيدىڭ جىلۋ اقىسى تولەنبەدى، سۋ اقى مەن توك اقىنى ايتەۋ ەپتەپ ءجۇرىپ سالدى. ونىڭ سىرتىندا كۇندەلىكتى ءىشىپ- جەمىڭ تاعى تۇر. وسىنىڭ ءبارى اينالىپ كەلىپ جالعىز ساۋلەنىڭ مويىنىنا تۇسكەندە، بۇرىن مۇندايعا باس اۋىرتپاي باردام تۇرمىستا وسكەن ساۋلە شىنداپ قينالىپ ەدى. بىرەر دۇكەنگە جالدانىپ ىستەيىن دەپ ەدى، ونىڭ دا رەتى كەلمەي قاتتى قينالعان ساۋلە ءوزىنىڭ اعات باسقانىن سەزىپ، ءىشى تۇز قۇيعانداي اشىعان. ءبىراق وكىنگەنىمەن بارىنەن كەش قالعانىن ءبىلىپ، وڭاشادا كوز جاسىنا ەرىك بەرۋشى ەدى. قايتپەك كەرەك؟

وسىلايشا تاڭ اتقانشا دوڭبەكشىپ، كوز جاسىمەن بەتىن جۋعان ساۋلە ابدەن تالىعىپ بارىپ، تاڭعا جاقىن كوزى ءىلىنىپ ۇيىقتاپ كەتتى. ۇيىقتادى دا ءتۇس كوردى. تۇسىندە سوناۋ باسىن ءاپپاق قار باسقان التاي تاۋلارىنىڭ توبەسىنەن اجەسىن كوردى. جارالعانىنان مەيىرلى التىن اجە بۇعان قاباعىن تۇيە تۇكسيە قارايدى. العاشىندا اجەسىن كورگەنىنە قۋانىپ قالعان ساۋلە، ەندى اجەسىنىڭ ءتۇرىن كورىپ شوشىپ كەتتى. ويتكەنى اجەسى وڭايلىقشا اشۋلانبايتىن، ال اشۋلانسا ايتقانىن ورىنداتاتىنى ساۋلەگە كىشكەنتايىنان بەلگىلى ەدى. «جاپادان جالعىز بۇل يەن جەردە نەعىپ ءجۇرسىڭ؟ _ دەگەن اجەسىنىڭ داۋىسى كۇڭگىرلەي شىعىپ، _ ازدىڭ جامان قىز، مەنىڭ ساعان ايتاتىن ەرتەگىلەرىم ەسىڭدەمە؟ ەسىڭدە قالسا ءبۇيتىپ قاڭعىرماس ەدىڭ، ەسىڭدە قالماعان ەكەن» دەپ اجەسى بيىكتەي بەردى. «ەسىمدە اجە، ەسىمدە، مەن ۇمىتقامىن جوق» دەپ ايعايلاعان ساۋلە ءوز داۋىسىنان ءوزى شوشىپ ويانا كەلدى. ويانسا تاڭ ءاپپاق بولىپ اتىپ، تەرەزەدەن اق تاڭنىڭ نۇرى سەبەلەي توگىلىپ تۇر ەكەن. تاڭعا جاقىن عانا كوز ىلىندىرسەدە، ۇيقىسى قانىپ قالىپتى. ءوزىن دە ءبىر ءتۇرلى سەرگەكتىك بار. دەرەۋ ورنىنان تۇرەگەلدى دە، بەتى- قولىن جۋىپ الدە ءبىر جاققا بارۋعا اسىعىپ، كيىمىن كيە باستادى.

سوڭى