«ايۋ وتتان، قازاق سوتتان قورقادى،

قورقادى دا ۇمىتادى ول تاعى.

مال ۇرلاۋدىڭ دۇنيە جۇزىلىك مامانى-

اقشا ۇرلاۋدىڭ دۇنيە جۇزىلىك شورقاعى» دەپ جىرلاعان  بەلگىلى اقىن بەردىبەك قۇرجىقايوۆتىڭ جىرىن وقىپ وسكەن ادەبيەت اۋەسكەرىنىڭ ءبىرى ەدىم. «ولەڭگە ءاركىمنىڭ دە بار تالاسى» دەگەندەي، مىنا وقتان ۇشقىر دامىعان زاماندا، ينتەرنەت بەتىندە سان مىڭداعان ۇنحات تەكشەلەرى قۇرىلىپ، ەكى قولى الدىنا سيماي جۇرگەن نە ءبىر جازعىشتار «اقىن بولۋدىڭ» اۋىلىنا جاقىندادىق- اۋ دەپ ويلادى ما، قالاي؟ قىرىپ الار قىزىلى جوق شاتپاقتارىن تەكشەلەرگە اقىسىن بەرىپ( ارينە تەكشە جاۋاپتىلارى تەكشەنى لايىقتى پايدا كورەمىن دەپ اشادى دا) بوبالاڭ جىرلارىن مىڭ قۇبىلتىپ، ديكتورلارعا (ولاردا كاسپتىك ادامدار ەمەس) وقىتىپ، كورىلىمىن ارتتىرۋ ءۇشىن دوستىق شەڭبەرلەرگە شىعارىپ جاتقانىن كۇندە كورەمىز دە، «اتتەڭ» دەپ ىشتەي تىنامىز. مۇنداعى «اتتەڭ» دەيتىنىم: سول ءبىر «اقىنسىماقتاردىڭ»  بالدىر- باتپاعىن شىعارىپ(تەكشەگە شىققان بارلىق ولەڭدەر جارامسىز، تەكشەلەردىڭ ءبارى تولىمىسىز دەگەندىك ەمەس)، ازعانتاي پايداعا بولا، رۋحاني مادەنيەتىمىزدىڭ تۇنىعىن لايلاپ جاتقان كەي ۇنحات تەكشەلەرىنە، بەتتەرى شاقايدىڭ تابانىنان دا قالىڭ «اقىن بولۋ ءوز ءىسىڭ، ازامات بولۋ بورىشىڭ» دەيتىن دانا تاعىلىم ساناسىنان وشكەن «جازعىشتارعا» قاراداي قانىڭ قايناپ، ءىشىڭ اشيدى دا.

ال ولار جازسىن، جازا بەرسىن، قاۋىرسىنداي قادىرى جوق ولەڭىن مىڭ جەردەن جارنامالاسادا، ويلى وقىرمان اسىلىن الىپ، جاسىعىن تاستايدى دەي تۇرساقتا، كەيبىرىنىڭ باسقالاردىڭ ولەڭىن ۇرلاپ، «اۋىل ءۇيدىڭ مونشاعىن كۇندىز ۇرلاپ، تۇندە تاعاتىن» پاسىق ارەكەتتەرىن كورگەندە (جالپىلىق ەمەس، ءىشنارا) ۇلتىمىزدىڭ «ولىمىنەن ۇيات كۇشتى» دەيتىن تاماشا تاعىلىمى قايدا قالدى؟ دەپ قاراداي قاپالاناسىڭ.

ەندەشە، سيتات كەلتىرە سويلەيىك. وتكەندە «تەزى باسىندا» اتتى ۇنحات تەكشەسى مۇشايرا جارىسىن ۇيىمداستىرىپ، ارناۋلى اقىندارعا باعالاتىپ، ءبىر تاماشا باستامانىڭ بەتىن اشقان ەدى. وكىنشكە وراي، سول رەت مۇشايرادان قارا ءۇزىپ 1- بولعان «سەن جاقسى ادام ەمەسسىڭ» اتتى ۇمىتگۇل جايىربەك قىزىنىڭ ولەڭى ۇرلىقتى ولەڭ بولىپ شىقتى.  جاراسقان ەسىمقان اتتى ازاماتىمىز بۇل ولەڭنىڭ ماناستىق ەربول اقاش ۇلىنىڭ ولەڭى ەكەنىن، ولەڭنىڭ ماناس اۋدانى سۋساتقان اۋىلىنداعى ەگىنشى- مالشى اۋەسكەرلەرىنىڭ «تىڭ قونىستا تۇنىق جىر» ولەڭ- جىرلار جيناعىنداعى «سەن جاقسى ادام ەمەسسىڭ» دەگەن ولەڭى ەكەنىن ( تىڭ قونىستا تۇنىق جىر جيناعىنىڭ 84- بەتىندە) ايپاراداي انىق كورسەتىپ، ۇيالماعان ۇرىنىڭ بەتىن شيەدەي قىلدى. كورىپ وتىرىپ جاراسقانعا بارەكەلدى ايتىپ، «ازامات ەكەنسىڭ» دەپ تاقىمىمىزدى قىستىق.

تاعى ءبىرى. جاقىندا تاعى ءبىر ۇنحات تەكشەسىندە «قايىرىلىپ قايتا كەلمەيدى ءومىر» دەگەن اتپەن ءبىر قارا كوز قارىنداسىمىز اقىن ادىلبەك جاكەي ۇلىنىڭ «ءومىر تولعاۋى» اتتى جەتى شۋماق ولەڭىن ۇتىر، توشكىسىن وزگەرتپەي، ءوز اتىندا جاريالاپ، ارلەپ ديكتورعا وقىتىپ، ۇنحات تەكشەسىنە شىعارىپتى. دەر كەزىندە ءبىلىنىپ، جارىم ساعات ىشىندە تەكشەدەن ءوشىرىلىپ، ۇرلاعان ادام اقى يەسىنەن تەلەفون ارقىلى كەشىرىم سۇراعاندىقتان مۇندا اتىن اشالاپ جازبادىم. ءوزىم دە تەلەفون ارقىلى سويلەسىپ، اقىلىمدى ايتىپ، ەكىنشى مۇنداي ءمورالسىزدىققا بارماۋىن قاتاڭ ەسكەرتتىم.

ءجا، ۇنحاتىڭ وسىمەن تۇرا تۇرسىن. ەندى ۇلكەن ءبىر ۇرلىقتىڭ بەتىن اشايىق. الەن ساعاتقان ۇلى شينجياڭ قازاعىنا تانىمالى اقىن اعالارىمىزدىڭ ءبىرى «جۇرەكتەگى جازۋلار» قاتارلى ءبىر قانشا جىر جيناعىن حالقىنىڭ كادەسىنە ۇسىنعان ارقالى اقىن اعامىزدىڭ ولەڭى دە ۇرلىققا ۇشىراپ، ول ۇرلانعان ولەڭ ەلىمىزدەگى بىلكتى جۋرنالدارىمىزدىڭ ءبىرى «شۇعىلا» دا باسىلىم كورىپتى، بۇل قالاي بولدى دەپ جاعامىزدى ۇستادىق.

ەندى ەكى ولەڭدى سالستىرايىق:

قىزىل جالىن قىزدار- اي

الەن ساعاتقان ۇلى

جارالاپ كەتەتىندەي جانىڭدى ىزعار،

قاقاعان قاتتى ايازدا قانىڭ مۇزدار.

لاپ ەتىپ وزەگىڭە ءورت كەتەدى،

جالت قاراپ وتە شىقسا جالىن قىزدار.

سۇيمەسكە امالىڭ نە،

قىزعانباسقا،

جاس كۇندە جاقىنىڭ كىم قىزدان باسقا.

قىز قىمبات!

قىزۋى مول ولەڭ قىمبات!

جاس اقىن،

جىر كوكتەمىن قىزدان باستا!! (جۇرەكتەگى جازۋلار<جيناق> 2006- جىلى ۇلتتار باسپاسى، 91- 92 بەتتەر)

جىر كوكتەمى

قاليبەك ساۋىت ۇلى

جارالاپ كەتەتىندەي جانىڭدى ىزعار،

قاقاعان قاتتى ايازدان قانىڭ مۇزدار.

لاپ ەتىپ وزەگىڭە ءورت سالادى،

جالت قاراپ وتە شىقسا جالىن قىزدار.

سۇيمەسكە امالىڭ نە قىزعانباسقا،

جاس اقىن جاقىننىڭ كىم قىزدان باسقا.

قىز قىمبات!

قىزۋى مول ولەڭ قىمبات!

جاس كۇندە جىر كوكتەمىن قىزدان باستا. (شۇعىلا جۋرنالى 2015- جىلى 5- سان)

قاليبەك ساۋىت ۇلى ادەمى كوشىرگەن ەكەن، شاماسى كەلگەن كەي جەرلەرىن وزىنشە ازداپ وزگەرتكەن بولىپتى «ءورت كەتەدى دەگەندى ءورت سالادى»، «ايازدان دەگەندى ايازدا»، « جاس كۇندە دەگەندى جاس اقىن» دەپ عانا وزگەرتىپ، دايارعا مايار بولا سالعان.

بۋرىلتوعاي اۋداندىق راديو- تەلەۆيزيا مەكەمەسى