بۇگىنگى كۇندەرى شينجياڭ قازاق مادەنيەت قوعامىنىڭ، شينجياڭ جازۋشىلار قوعامىنىڭ، التاي ايماقتىق جازۋشىلار قوعامىنىڭ مۇشەسى، قابا اۋداندىق جازۋشىلار قوعامىنىڭ باس حاتشىسى، جازۋشى، جۋرناليس بىرلەس جۇرتباي ۇلى، 1969-جىلى شىلدە دە قابا اۋدانى شىبار قالاشىعىنا قاراستى قىزىلقايىڭ دەگەن جەردە ءومىر ەسىگىن اشقان، جوعارى تەحنيكوم ماعۇلىماتىنا يە.
اۆتوردىڭ «جەتى ءدام» اتتى تۇڭعىش پروزالىق جىيناعى، ۇستەگى جىلى ۇلتىمىز ادەبيەتىندەگى تاڭدامالى ءتول تۋىندىلار جوباسى بويىنشا، ءبىرتۇتاس مەملەكەت قارجىسىمەن قامدالىپ، شينجياڭ حالىق باس باسپاسى جاعىنان جاقىندا جارىق كوردى.
اۆتوردىڭ الداعى شىعارماشىلىق ساپارىنا تىڭ تەبىن تىلەيمىز!
اۆتوردىڭ مەكەن-ءجايى: قابا اۋدانى اقشي قالاشىعى
قوس بۇراۋ
(ادەبي ۇزىكتەر)
اۋىل قايىرشىسى مەن قالا قايىرشىسى
«تەڭ تەڭىمەن، تەزەك قابىمەن» -
حالىق ماتەلى.
ءبىر كۇنى اۋىل قايىرشىسى قالالىق قايىرشى دوسىن ىزدەي باردى:
-پا، نەتكەن باقىتتىسىڭ! مىناداي كوز سۇرىنتەر كوركەم، مادەنيەتتى ورتادا جاساپ جاتىپسىڭ-اۋ؟!
-ءيا، ءيا سولاي. ءوز جاعدايىڭشى؟
-قۇدايدىڭ قۋاتىندا قالت-قۇلت ەتىپ...
-جارايدى دوسىم، جاريدى. قالاعا كەلىپ قالعان ەكەنسىڭ، ەندى ساعان مىناۋ كوشەلەردى تانىستىرىپ قويايىن. وسى كەلە جاتقانىمىز حالىق كوشەسى دەلىنەدى، -دەدى، اۋىلدان كەلگەن قايىرشىنىڭ الدىندا پاڭدانعان قالالىق قايىرشى جان جولعا قاراي ىعىسا بەرىپ. -اناۋ ەڭبەكشىلەر كوشەسى، ول جاقتا ءبىز جۇرەتىن جول جوق، جانتالاسىپ جاتقان ەل، نە ىستەپ جاتقانىن بىلمەيسىڭ. ال، سول ەڭبەكشىلەر كوشەسىنىڭ اياعىنداعى اناۋ قالىڭ قاتار-قاتار شىراق ورناتىلعان جاقتا باقىت كوشەسى، جۇلدىز كوشەسى بار دەپ ەستىيمىز، ماڭىنا بارىپ كورگەمىز جوق. ول جاققا سول جاقىن جەردەگى ەڭبەكشىەلەر كوشەسىندەگىلەر باراتىن ۇقسايدى. ال مەنىڭ ءۇيىم مىنا ىنتىماق كوشەسىندە تۇرادى، ءجۇر ۇيگە بارايىق.
-پا، راسىندا باقىتتى ەكەنسىڭ!
ەسىكتەن قايناعان بازار كورىنىپ تۇراتىن قالالىق قايىرشىنىڭ دۇڭگىرشەگى، اۋىلدان كەلگەن قايىرشىعا سارايداي سەزىلىپ كەتتى. ءبىراق ىشىندە جەيتىن ەشتەمە جوق ەدى.
قۇرساعىندا ىشەگىنەن باسقا ەشتەمە قالماي، تەك كوز مەيىرىن قاندىرىپ قايتقان اۋىلدىڭ قايىرشىسى، ىنتىماق كوشەسىندەگى الدە بىرەۋلەردىڭ ىقىلاسىنا ءىلىگىپ، بىرەر بۋ نان جەپ وزەگىن جالعاپ، ارەڭ-ارەڭ اۋىلىنا جەتتى.
ءبىر كۇنى قالالىق قايىرشى اۋىلداعى قايىرشى دوسىن ىزدەي باردى:
-پا، نەتكەن جۇتاڭدىق، نەتكەن زەرىگىشتىك، ءيت بايلاسا توقتامايتىن جەر ەكەن. ءتىپتى مۇندا «كاسىپ كوزىن» اشۋدىڭ ءوزى...
اۋىلداعى قايىرشى جوعارىدان كەلگەن «قىمباتتى قوناعىنا» «شاپاعاتشىلارىنان» جيناعان بار-جوعىن سالىپ ىلتيپاتپەن جەپ ىشۋگە ۇسىنىس ەتتى.
-جو...جو...جوق جەمەيمىن. مۇنداي ورىندا تۇرىپ جەگەن تاماق، تاماق بولاما؟-دەپ كەردەڭدەدى قالالىق قايىرشى.
-ويباي-اۋ ۇيات بولدى، جاعداي وسىلاي ەدى، كەشىرىڭىز،-دەپ قىسىلىپ، قىيپىجىقتاعان جەرلىك قايىرشى، ەبەلەك قاعىپ قوناعىنىڭ الدى-ارتىن ورادى.
-بولدى، بولدى ءىشىم پىسىپ كەتتى، تىم كوڭىلسىز ورىن ەكەن. قايتتىم،-دەدى جوعارىدان كەلگەن «قىمباتتى قوناق» ەسىكتى سەرپە جاۋىپ.
زىعىردانى قايناعان اس يەسى وتىرىپ قالدى.
سونىمەن «قالالىق مىقتى» ايتەۋ ءبىر مەزەتتە ابدەن دىڭكەلەپ بۋىنى قۇرىپ، وزەگى تالىپ بارىپ، امان-ەسەن جەتتىم بە دەگەندەي، دۇڭگىرشەگىنە كىرە ءدۇڭك ەتىپ، كەسكەن شوركەدەي ۇزىنىنان تۇستى دە مىزعاپ كەتتى.
الدەن ۋاقىتتا، وزىنە ارناپ قاتار-قاتار ءتىزىپ قويعان، «شاپاعاتشىلارىنان» بۇيىرعان سارقىن تاماقتارىمەن، الدى-ارتىن وراپ جۇگىرىپ جۇرگەن كوڭىلشەك كاسىپتەسىنىڭ بەينەسى، كوز الدىنان سىرعىپ وتكەندە، وزىنىڭ ەرەك ابەستىگىن سەزىپ، دوسىنىڭ ەسىگىن 2-رەت قايتا قاققانداي بولىپ جاتىر ەدى، ارى جاعىنان:
«ادامنان اسساڭدا، استان ۇلكەن ەمەسسىڭ!» دەگەن ءبىر ءتۇرلى اششى شىققان داۋىستان شوشىپ وياندى...
جاس بۇتاقتىڭ جان مۇڭى
بۇلىڭ-بۇلىڭدى اينالىپ ارالسىماقتان ازىق ىزدەپ اشىققان قوياندار، بولىمسىز جەلگە باسىن ءيىپ سالبىراي قالعان بايتەرەكتىڭ جاس بۇتاعىنا باس قويدى. كورەر سىرت كوزگە ءۇزىلىپ تۇسكەلى تۇرسادا، ءوز ويىندا مۇلدەم ومىردەن حاۋىپ قىلمايتىن الگى بۇتاق، ەن دالانىڭ ەركەلەرىنە ازداپ ازىق بولعانىن ەلەپ تە قويمادى. ۇيتكەنى تالاي-تالاي تاريىحتى باستان وتكىزىپ، تامىرى تەرەڭگە تارتىلعان قايسار قارت اعاشتىڭ ارقاسىندا، الاڭسىز ادەمى تىرلىك وتكىزە بەرەتىنىنە سەنەتىن. مىنە اۋەلى ءوزىنىڭ ءتاتتى دامدىلىگىن، باسقالار ءۇشىن قاجەت بولا الاتىندىعىن تۇڭعىش رەت كوزىمەن كورىپ، كوڭىلى توعايىپ مارسىيىپ قالدى.
جاس بۇتاقتىڭ مايىسىپ بارىپ، جەرگە تىيەر-تيمەس بولىپ تۇرعان ۇشىنان بويلارى جەتكەنشە تىرمىسىپ، كەمىكتەپ جەگەن قوياندار، بۇنىڭدا ونشالىق اۋجال بولمايتىندىعىن سەزىپ، كەم قۇرساق قالپىندا جايدارىنا كەتە باردى. ال، جاس بۇتاق ءۇشىن الگى كەمىكتەلگەن جەرى ءجاي ءبىر عانا جاراقات ءتارىزدى ەدى. راسىندا اۋناپ اپتالار ءوتىپ، ايعا جەتكەن شاقتا، جاس بۇتاققا تۇسكەن جاراقات تا جازىلىپ، جان كىرىپ «تەرىلەرى» دە تەبىندەپ شىعا باستادى. بىراق، باس كوتەرۋگە جاس بۇتاقتىڭ زاۋقى مۇلدەم سوقپايتىن. ماڭگىلىك سۇيەنىشى بايتەرەك امان بولسا، باسى جەر تىرەپ جاتسادا، قالىپتى ءومىر وتكىزە بەرەتىندەي سەزىنەتىن. الايدا ەندىگى ءومىرى مۇنداي بولمادى، اسا قورىلىققا ۇشىراپ ءجابىر كورگەندەي بولدى.
ارالسىماقتى ارالاي جايىلىپ جۇرگەن سىيىر تۇلىگىنىڭ ءبىرى، سالبىراپ تۇرعان الگى جاس بۇتاقتىڭ باسىن، كۇرەكتەي تىلىمەن قايىرىپ اكەپ، دۇردىيگەن اۋزىنا سالا سالدى دا، ازۋلاپ شايناپ تاستاپ، پىسىلداپ وتە بەردى. كەلەسى كۇنى ەشكى دەيتىن كەمەلەك كەلىپ، كەشەگى سىيىمسىز سىيىر تۇلىگىنىڭ شورت سىندىرىپ كەتىپ سىيدىيتىپ تاستاعان ۇشىنان، ارى-بەرى يىسكەلەپ تۇردى دا، جەۋگە شاماسى كەلمەگەننەن كەيىن، قوتىر ارقاسىن قاسىپ تۇرىپ الىپ، جاس بۇتاقتىڭ زىعىرىن ابدەن قايناتتى. جاس بۇتاق ءوزىنىڭ بوزەك بولعانىن ەندى عانا سەزدى، وتكەنىنە وكىندى، باسىن كوتەرگىسى كەلدى، بىراق كەشىكتى، شاماسى دا كەلمەدى، وزىنە-وزى وشىكتى، امال نەشىك؟!
مىنە «جىعىلعانعا جۇدىرىق» دەگەندەي، دىڭگەك اياعىن نىعارلاي باسىپ، جارداي قارىنىن ارەڭ سۇيرەپ، تاۋ كوشكەندەي بولىپ ءبىر قارا اتان وسىلاي جىلجىپ كەلەدى. اتان اياڭداعان قالپى قارت بايتەرەكتىڭ تاق تۇبىنە كەلىپ، كولەڭكەلەپ از تۇردى دا جايلانىپ جاتا قالدى. جاس بۇتاقتا جان قالمادى. تۇيە وعان مويىنىن سوزىپ تا اۋىرە بولاتىن ەمەس. اۋزىن اشسا بولدى، اسقازانىنا تۇسكەلى تۇر. ءيا، وڭاي ولجادان كىم اۋلاق تۇرسىن، كولەڭكەدە كوپ تىنىستاعان تۇيە جىلجىپ بارا جاتىپ-اق، الگى جاس بۇتاقتىڭ ورتان بەلىن الا قارىش ەتكىزىپ وپىردى دا، سىلەمەيلەپ شايناپ، بايتەرەكتى اينالىپ وتە بەردى.
-وي...ي...شەلەگىڭ تۇسكىر! مىناۋ قارت بايتەرەكتىڭ جاس وركەنىن وبالدى قىلدى-اۋ!-دەپ، انادايدان اتتىلى بىرەۋ شاقپىلاپ كەلەدى.
ال الگى بۇتاق تۇتامداي بولىپ قاقىيدى دا قالدى. ءبىر ءتاۋىرى تۇبىنەن جۇلىنعان جوق، جۇلىنسادا كورىم بولار ەدى، ۇيتكەنى مىناۋ سايالى قارت بايتەرەكتىڭ سىيقىن تەك وسى عانا كەتىرىپ جىبەردى...
加载评论内容,请稍等......