نۇرلان قابەت ۇلى

وتكەن عاسىردىڭ سەكسەنىنشى جىلدارى، تولىق ورتانى ءبىتىرۋ الدىنداعى كەزىمىز. جوعارى مەكتەپكە ەمتيحان بەرۋ دايىندىعىنىڭ قاربالاستىعىندا جۇرسەكتە ساباقتاستار ارا ەستەلىك جازۋدى ۇمىتپاعان ەدىك. ول كەزدە بۇگىنگىدەي البۋم بولمايتىن، ەستەلىك دەگەندە بارلىعىمىز ءبىر – ءبىر ءان قاتيراسىن ۇستايتىنبىز دا باسقى بەتىننە «ەستەلىگىڭ انگە، ءومىرىڭ مانگە تولسىن» دەپ ءوز قولىمىزبەن ارناۋ ءسوز جازىپ، ودان پارتالاسىمىزدان باستاپ قاتيراعا ءان تەكىسىن كوشىرتەتىنبىز. ساباقتاسىمىزعا قانشا كوپ ءان تەكسىن كوشىرسەك دوستىعىمىزدىڭ سونشالىقتى تەرەڭدىگىن بەينەلەيتىن -دى. 

سىنىپ جەتەكشىمىز دە بۇدان حاباردار بولىپ، ءبىزدىڭ ەستەلىگىمىزدىڭ اقاۋسىز بولۋىن، اسىرەسە عاشىقتىق اندەردى جازباۋىمىزدى قاداعالاي تاپسىرعان بولاتىن. 

ەركە سىنىپىمىزداعى «اكتيۆ قىزداردىڭ»قاتارىندا سانالاتىن. ۇلدار ۇيرەنۋدە وزات، تارتىپكە قاتاڭ، كلاستاعى بولعان ىستەردى سىنىپ جەتەكشىسىنە جەتكىزىپ تۇراتىن قىزداردى وسىلاي اتايتىنبىز. 

ەركەنىڭ اتى عانا ەركە دەگەنى بولماسا بويىنان ەركەلىكتىڭ زارەدەي ۇشقىنى دا كورىنبەيتىن، ءوزى وپ – ورنىقتى، كەم ءسوزى قىز ەدى. كلاسقا كىردى پارتاسىن تابادى، مۇعالىم شاقىرىپ دوسكا الدىنا شىعىپ ەسەپ شىعارعارتقاندا بولماسا، باسقامىز اسىر – سالىپ جاتساق تا پارتاسىندا وتىرىپ، باسىن كوتەرمەي ساباق قاراپ وتىرا بەرەدى. كيىم – كيىسى دە سونداي قاراپايىم، ۇنەمى ويعا شومىپ جۇرەدى، توقپاقتاي قوس بۇرىمى دا ارناسىن وزگەرتىپ بۇلعاقتامايدى.  كۇلمەيدى، جىميعانىنىڭ ءوزىن تۇيە بوتالاعانداي ۋاقىتتا ارەڭ ءبىر كورەمىز.  قويشى ايتەۋىر، قار گۇلىندەي سۋىق، بىراق كىرشىكسىز ادەمى ەدى. 

ال مەن بولسام ءان كوشىرۋ ءمۇراسىمى باستالعالى ەستەلىككە ءان عانا كوشىرە بەرمەي، ۇيرەنۋدە جاقسى   ساباقتاستارىما «ساباقتاس– اۋ ساباقتاس، بولدىق بىزدەر قاناتتاس، ساباقتى جاقسى قارايىق، داشۋەگە بىرگە بارايىق» دەگەن سياقتى، ال ويىنشىل ساباقتاستارعا «اشقان گۇلدەي اشىلشى، شاشۋدەي بوپ شاشىلشى، ديسكۋلەتىپ ورتادا، ونەرىڭدى اسىرشى» دەگەن سياقتى ءبىر شۋماق ولەڭ سىماعىمدى ويلانباي قۇراپ جازا سالامىن، ودان بارىپ ءاننىڭ تەكىسىنىڭ اراسىن سۋرەتپەن ورنەكتەيمىن، وسى جاڭالىعىم ءۇشىن ءاجاپتاۋىر سۇرانىسقا يە بولىپ، «اقىن- جازۋشى» دەگەن اتاقتى اپ – ارزان قولعا كەلتىردىم.

كۇندەردىڭ كۇنىندە ساباق اراسىنداعى دەمالىستا ەركە ماعان ءوزى كەلىپ ەستەلىك جازىپ بەرۋىمدى ءوتىندى، ودان سوڭ ارتتا وتىراتىندارعا بەرە سال دەدى. ارت جاقتا وتىرعان سەرى سەكەن مەن كەنجە بەكەن ماعان قىزعانا دا قىزىعا قاراپ قالىپتى. ولاردىڭ وسى كەيپىن كورگەندە ەلىرە قالدىم. قالاي ەسىمە كەلگەنى بەلگسىز سول كەزدە كوپ تاراپ جۇرگەن قايىرماسى «ەركەم، ەركەم ەركەم – اي، ەركەلەگەن ەركەم – اي» دەپ ايتىلاتىن حالىق ءانىن جازا جونەلدىم، جازىپ بولدىم دا مۇنىمدى ءبىر تاپقىرلىق دەپ ويلاپ، باسقالارعا ءان قاتيرانى وتكىزىپ بەردىم. 

ەرتەسى كلاسقا ورالعانىمدا سىنىپتاس اكتيۆ قىزداردىڭ جۇزدەرىنەن ماعان ايتىپ جەتكىسىز ميميكا كورىندى. ماعان قاراعان ءار ءتۇرلى جانارلاردان تىلشىلەردىڭ جارقىلداعان اپاراتىنىڭ استىندا قالعانداي سەزىنىپ، ءوزىمدى قويارعا جەر تاپپادىم. ەركە دە مەن ەسىكتەن كىرە ورنىنان اتىپ تۇرەگەلىپ، جانارىنان جاستى ۇزىلگەن مارجانداي دومالاتىپ تۇرىپ: «وسىندان بار عوي، مۇعالىمگە ايتپاسام با بالەم» دەپ باستاپ، مەنى جەردەن – الىپ جەرگە سالدى. «ونداي عاشىقتىق ءاندى ۇيالماي قايتىپ جازدىڭ، بۇزىقسىڭ» دەيدى. اۋەلى مەنىڭ جازعان سول جەكسۇرىن ءانىمدى مۇعالىمگە كورسەتۋدەن ارلانىپ جىرتىپ تاستاپتى. «كەشىرىم سۇراماساڭ مۇعالىمنىڭ الدىنا بارىپ سويلەسەمىز»- دەدى. قاسىقتاپ – جيناعان ابىروي شەلەكتەپ توگىلگەن دەگەن وسى شىعار، ءوزىمنىڭ ۇشقالاقتىعىما قاتتى وكىندىم، «بىلمەي قالدىم، بۇدان بىلاي كەزىكتىرمەيمىن»دەپ اقتالدىم – اي كەلىپ. قىبى قانىپ قۋانعانىن جاسىرا الماي كەنجە بەكەن وتىر. 

بەكەن سىنىبىمىزداعى ەڭ الجۋاز وقۋشى ەدى، ءوڭى قاعازداي اپپاق، موينى قىلدىرىقتاي، ونىسىنا قاراماي سومكاسىنا ءتۇرلى كىتاپتاردى نىعارلاپ تولتىرىپ الىپ ارەڭ كوتەرىپ جۇرەتىن. قىزداردىڭ ءوزى وعان ۇل بالا رەتىندە قارامايتىن. شىناشاقتاي بويىنا، بالا سياقتى بەينەسىنە قاراپ ونى «كەنجە»دەپ اتاپ كەتكەنبىز. ونىڭ باسىنان دا بۇگىنگىدەي ءبىر ۋاقيعا وتكەن. ءبىر ايدىڭ الدىندا ول ەشكىم ويلاماعان جەردەن ەركەگە ارناپ عاشىقتىق حات جازادى، جازارى جازسا دا  استىنا ءوز اتىن عانا جازۋعا ەركەدەن قورقىپ، سىنىپتاعى ۇلداردىڭ اتىن بىراق ءتىزىپ جازىپ تاستايدى. ەركەنىڭ پارتالاس قىزى ارقىلى بەرمەكشى بولعاندا ونىسى پاش بولىپ، ايدى اسپاننان شىعارعان ەدى. سونىمەن ەركە ونىڭ حاتىن بەتىنە قاراي لاقتىرىپ قالىپ الايا قاراعاندا جىلاي سالعان. سول جىلاۋى ونى نەگە ەكەنى بەلگىسىز قۇتقارىپ كەتكەن، مۇعالىمگە دە ايتىلماي، ساباقتاستاردا جالعاستى بۇل ءىستى قوقسىتپاي، قالىپ قالعان بولاتىن. مەن دە جىلايتىن ەمەس، دەسەدە ەركەنىڭ الدىندا شىن نيەتىممەن كەشىرىم سۇراسام مۇعالىمگە ايتىلماي قالار دەپ ويلاپ كەشىرىم سوزدەردى قارشا بوراتىپ تۇرمىن. 

بۇل جولى ولاي بولمادى، اكتيۆ قىزدار ەركەدەن بۇرىن سىنىپ جەتەكشىمىزگە جەتكىزىپ بولىپتى.«مەن نە دەپ تاپسىرىپ ەدىم، ءا» دەپ سىنىپ جەتەكشىمىز جەتتى.«اكەل قاتيراڭدى كورەيىن، مۇنىڭ نە جازعانىن؟»دەپ قاتيرانى قولىنا الدى. ەركە جيىركەنىشتى ءاندى باياعىدا جىرتىپ تاستاپتى. سىنىپ جەتەكشىمىز ساباقتاستار ارا ءموپ – ءمولدىر سەزىمدى، قايداعى ءبىر عاشىقتىق انمەن بۇلعاعانىمدى كوزىمە شۇقىپ تۇرىپ ايتىپ، «ەندى بۇل قىلىعىڭدى قويماساڭ وسى ولەڭدەي قوعامنان جىرتىلىپ تاستالىپ، سىپىرىندى بولىپ كەتەسىڭ»-دەدى، ەركەنىڭ قاتيراسىنداعى جىرتىلعان بەتتىڭ ورىنىن كورسەتىپ تۇرىپ. بۇل ءسوز ماعان قاتتى باتتى، سودان ۇزاق سونار تەكسەرۋ جازىپ ءجۇرىپ ارەڭ قۇتىلدىم. 

كەيىن ەركە ەكەۋمىزدىڭ شاقىرتۋىمىز ولكە ورتالىعىنداعى ءبىر ۋنيۆەرسيتەتتەن شىقتى. وقۋعا اتتانار الدىندا ساباقتاستار ارا ءبىز – ءبىرىمىزدى شاقىرىپ وقۋعا اتتانۋ شايىن بەرەمىز عوي. ەركە مەنى اتتانۋ شاينا شاقىرمادى، مەنىڭ قوناعاسىما دا كەلمەدى. ءتىپتى باسقا ساباقتاتاردىڭ قوناعاسىندا جولىققاندا دا سۇپ – سۋىق مامىلە جاسادى.

جوعارى مەكتەپتە ءبىر– ءبىرىمىزدى ىزدەسپەدىك، كىتاپحانادا، اسحانادا كەزىگىپ قالعاندا دا سول مۇز قالپىمەن مۇزداپ جۇرە بەرى. تەك ستۋدەنتتىك مەزگىلدىڭ اقىرلاسار كەزىندە«ەركەم– اي»سياقتى«جەكسۇرىن»اندەردى كوپ ەستىپ ەتى ۇيرەنە باستاعاننان با، ايتەۋ جۇزىندەگى توڭى ءجىبىپ، سىپايى امانداسىپ، بىرەر  قايىرىم سوزگە كەلەتىن بولدى. 

ارمانعا تولى ستۋدەنتتىك ءومىر كوزدى اشىپ جۇنعانشا جاتاق- كلاس- اسحانا- كىتاپحانا اراسىنداعى شاعىن جولعا ۇرلالىپ وتە شىققانىن بايقاماي دا قالىپتىق. اتتاناردا تومەنگى جىلدىقتاعى جەرلەستەرىمىز ءبىزدى قالانىڭ شاعىن ءبىر اسحاناسىنا شاقىرىپ اتتانۋ شايىن بەردى، بۇعان ەركە دە قاتىناستى. 

ءبىز بىرنەشە ءان اۋەسكەرلەرى گيتتارادا قوشتاسۋ ءانىن شىرقاپ، سوڭىنان تالاپ بويىنشا سول كەزدە قوس داۋىسقا ەرەكشە جاقسى تۇسەتىن ءان بولعاندىقتان «ەركەم – اي» دى ورىندادىق. وسى كەزدە ەركەنىڭ ماعان مويىل قارا كوزىمەن جالت قاراپ وتكەنىن، اق قۇبا جۇزىنە لىپ ەتىپ قىزىل الاۋ جۇگىرىپ، لەزدە عايىپ بولعانىن بايقاپ قالدىم. تاعى دا ورتا مەكتەپتەگىدەي ەلىرە قالىپ ەركەنى بيگە تارتتىم. بۇرىنعى قوس بۇرىمى جوق، ىيىعىنان اسىرىپ بۇيرالاتىپ تاستاپتى، ازىراق ازىلدەپ كورىپ ەدىم، اق ماجان تىستەرى جارىق ەتىپ سىلقىلداپ كۇلدى، كۇلكىسىنىڭ سىڭعىرى قانداي جاعىمدى، تۇڭعىش ەستۋىم ەكەن. ريتىمگە ىلەسىپ اياعىنىڭ ۇشىمەن بيلەدى، بەينە ۇشىپ جۇرگەندەي جەپ - جەڭىل.  

قوعام تابالدىرىعىن اتتاعان بىرنەشە جىلدان كەيىن ەركە ەكەۋمىزدىڭ ءدام – تۇزىمىز جاراسىپ، وتاۋ تىگىپ، ءۇيلى باراندى بولدىق. ءبىر قىزىعى «ەركەم – اي»ءانى ۋاقيعاسى جابۋلى قازان جابۋلى كۇيى قالدى. مەن دە اۋزىما المادىم، ول دا ەسىمە سالمادى. 

جاقىندا عانا ويلاماعان جەردەن ەركەنىڭ باياعى ءان قاتيراسىن ءۇي كوشىرۋگە دايىندالىپ ءجۇرىپ بايقاپ قالدىم. مىنە قىزىق باياعى پالەنىڭ ۇياسى بولعان مەنىڭ «ەركەم – اي» ءانىم بىرىس – تىرىسى تۇزەتىلىپ، قۇنىتتاي جەلىمدەۋلى تۇر ەكەن. 

 سوڭى

 اۆتوردىڭ قىزمەت ورنى : التاي ايماقتىق قىزىل كرەس قوعامى