توقاي جۇمابەك ۇلى
قارىمجى
ا...ۋ...ۋ...ۋ...
ارلان مەن ولەكشىنىڭ بۇلكەك جەلىسپەن جىلعا- جىلعانى، بۇتا -بۇتانى تاسا تۇتىپ تىنباي ءجۇرىپ كەلە جاتقاننا مىنە ءبىر تاۋلىك .ولاردىڭ ءنار تاتپاعاندارىنا، ازۋلارىن ايقاستىرارلىق تالشىق تىستەمەگەنىنە دە ءبىر كۇن ءبىرءتۇن .ارلانى الدى دا اندا -ساندا تۇرا قالىپ تۇمسىعىن بىلەپ اۋانى پارلايدى .تۇرعىلارعا شىعىپ ماڭىن شولادى .اۋجال بولارلىق بىردەمە ىلىگىپ قالاما دەپ جان- جاعىنا ومەشەگى ۇزىلە قارايدى .ولەكشىنگە قارعاندا ارلاننىڭ ارىنى قايتا قويمادى .ولەكشىن بولسا قۇدايدىڭ قۋ زورلىعىمەن تابان اۋدارىپ كەلەدى. جاباعى ءجۇنى جالبىراپ، ەكى كوزىن تەرباسىپ، اشتىق پەن ءجۇرىس ازابى ۋ جەگەندەي سەندەلتىپ، ەكى –ءۇش كەزەڭنەن اسقاننان كەيىن ءجۇرىسى ءتىپتى دە قويۋلاپ كەتتى .دۇرىسىندا ولەكشىن بايقۇس مۇنداي بۇلكەك ءجۇرىستى ەلەڭ قۇرلى كورمەس ەدى-اۋ! تالاي تاڭدى تاڭعا ۇرىپ قۇر اتتىڭ ءجۇرىسىن جۇرگەن .امال نەشىك؟ ىشتەگى كۇشىكتىڭ بۇلقىنىسى كۇشەيىپ اشىتىق پەن تولعاق، تولعاقپەن ءجۇرىس ازابى قاتار قىسىپ قولقا جۇرەگىن سۋىرىپ كەلەدى .ونە بويىن قارا تەر باسىپ، كوزى شىبارتىپ، الدى دا بۇلكەكتەپ بارا جاتقان ارلاننىڭ تۇلعاسى تەڭسەلىپ–تەڭسەلىپ كەتتى .ولەكشىن ىشىندەگى قايعى نالاسىن، شەمەن شەرىن شىعارىپ سوزا- سوزا ۇلىعىسى كەلدى .ولاي ىستەۋدىڭ قاتەرلى ەكەنىن ءبىلىپ، اۋزىنا كەپتەلىپ كەلە قالعان جالىندى شىعارا قىڭسىلادى .سوناۋ كوز ۇشىندا كورىنگەن تاستى تاۋعا ءىلىنۋدى ويلاپ كەلە جاتقان ارلان، ولەكشىننىڭ قىڭسىلىن ەستىپ قالىت تىنىپ تۇرا قالدى .قاسىنا ءىلبىپ كەلگەن ولەكشىننىڭ حالىن جاقسى ءتۇسىندى .ونى ەكى اينالىپ موينىن ەكى ۇيكەدى دە، شىداي ءتۇس دەگەندەي قايتا الدىعا ءتۇستى .الايدا ولەكشىن ارلاننىڭ ەمەۋرىنىن بىلسەدە اتتاپ باسۋعا حالى كەلمەي ءبىر ءتۇپ بۇتانى قارا تۇتا جاتا كەتتى .ءتورت اياعىن سەرەيتىپ باسىن توپىراققا ۇيكەدى .سوزا- سوزا قىڭسىلادى .ارلان قايتا بۇرىلىپ كەلىپ ولەكشىننىڭ قاسىنا شوقيىپ وتىرا قالدى .ودان تۇسىندا تۇرعان يەك ارتپاعا تامان تۇرا جۇگىردى .كەزەڭگە شىعىپ قاپ- قارا تۇمسىعى جىبىر –جىبىر ەتىپ اۋانى ارالاستىرا موينىن تولعاپ ءيىس الدى .بايىزداپ تۇرا الماي قايتا كەلدى.
بۇل كەزدە ولەكشىن ءبىر- بىرىمەن ۇپ- ۇقساس جەتى كۇشىكتى جارىق دۇنيەگە اكەلگەن ەدى .ءوڭ مەن ءتۇستىڭ ورتاسىندا اشتى –اشتى بولسادا شىم –شىمداپ جايىلعان بەلگىسىز ءبىر ءلاززاتتىڭ بويىنا جايىلا باستاعانىن سەزىپ تىپ- تىنىش جاتتى .جەتى بولتىرىك اۋجال ىزدەپ ەسسىز تۇرتىنىپ ءجۇر. ولەكشىن ارلانعا قۋانىشىن ءپاش ەتكەندەي قۇيرىعىن بولار- بولماس قوزعالتىپ، سۋلانعان جانارىمەن سيپاپ ءوتتى.
بولتىرىك پەن ولەكشىنگە تەلمىرىپ وتىرعان ارلاننىڭ جۇيكە- جۇيكەسىن ساقتىق سەگىنالى ءدىر ەتكىزدى .ول جەل جاقتان كەلگەن جىلقىنىڭ قىشقىل تەرى مەن ادامنىڭ ساسىق ءيىسىن تەز اڭعاردى .ار...ىر ەتىپ ولەكشىنگە سەگىنال بەرە ورنىنان اتىپ تۇردى. شالبارلانىپ قۇرىسقان ەمشەگىنە بولماشى اقتى تاڭدايلارىنا ءنىل قىپ بەرىپ، بويى بالقىپ جاتقان ولەكشىن ارلاننىڭ داۋىسىن ەستىپ باسىن جەردەن جۇلىپ الدى .باۋىرىندا ۇيلىعىپ جاتقان كۇشىكتەرىنىڭ ونىسىن ءبىر، مۇنىسىنءبىر تىستەپ الاقتادى دا قالدى .ال، ارلان جوتاعا نەشە شىعىپ، نەشە ءتۇستى .انە، يەك ارتپادان اتتى ادامنىڭ قىلپى قىلىت ەتە ءتۇستى .ەندىگى ماسەلە كۇشىكتەرىن كوزگە شالدىرماۋدا .ەكەۋى كۇشىكتەرىن تۇمسىقتارى مەن بۇتانىڭ تۇبىنە يتەرىپ تاستادى دا، بەلەگىردى اسا جونەلدى. باقتارىنا ادامداردىڭ وزدەرىنە قايىراپ سالار تۇقىمداسى جوق ەدى .ويتپەگەندە ءبىر يسكەپ بىلە قويار ەدى. الگى ادام اتىنىڭ قۇلاعىن تىگىپ مازاسى كەتە باستاعاننان- اق مۇندا بوگدە نارسەنىڭ بار ەكەنىن بىلە قويدى .جوتادا الدە نەنىڭ باستارىنىڭ انا جەردەن ءبىر، مىنا جەردەن ءبىر قىلىپ ەتە تۇسكەنىن تەز بايقادى .اتىنىڭ قۇلاعىن تىككەن جاعىنا قاراي وكشەسىن قاداي تەبىنىپ جاقىندادى .ول بۇتانىڭ تۇبىندە ۇيلىعىپ جاتقان كۇشىكتەردى كورگەندە جادىراپ سالا بەردى .وتە جاقىن بارمادى، ءتىپتى تۇك كورمەگەندەي بولىپ تۇسىنان وتە شىقتى .
_ قاتەن، ءدۇربى ...ءدۇربى، _ دەدى قارا سۇرى قارابەك قاراگەردىڭ تىزگىنىن قىمتاي ۇستاپ .وتىز جىل وتاسقان قۋداي ارىق بادىراق كوز بايبىشەسى باعيلا ەرىنىڭ ەمەۋرىنىنەن- اق ءدۇربىنىڭ وتە قاجەت ەكەنىن ءبىلىپ، كەرەگەنىڭ باسىندا ءىلۋلى تۇرعان ءدۇربىنى شالىنا ۇسىندى .ەلۋدى ەڭسەرسەدە قارىمى قايتا قويماعان شالىنىڭ اتقا بالاشا شاۋىپ بارا جاتقاننا قادالا قاراپ تۇرىپ: «قويانشىعى باسىلماعان قوتيىن» دەپ كۇبىرلەدى دە، جەلىدەگى بۇراۋعا بەتتەدى .عايباتتان گورى ازداپ ەركەلەتكەنى كورىنىپ تۇر.
قارابەك قاراگەردى قاداي تەبىنىپ، بورىلەردەن ءتورت شاقىرىمداي قاشىقتاعى جۇرەكشەگە شىعىپ، تۇيە تاستى قالقالاي جايعاستى .بەلەگىردەن باسپالاپ ءبىرتالاي جۇرگەن ارلان مەن ولەكشىن كۇشىكتەرىنە ءتونىپ تۇرعان قاتەردىڭ جوق ەكەنىنە كوزدەرى جەتكەننەن كەيىن، كۇشىكتەردى قورىم تاستىڭ ەتەگىندەگى ەسكى كوش جولعا سالىنعان كوپىردىڭ قۋىسىنا جان تالاسا تاسىدى.
﹡ ﹡ ﹡
ولەكشىنىنىڭ وتكەن جىلعى ءىس ميىندا ەلەس بەرگەندە ونە بويى مۇزداپ سالا بەرەدى .زاتتە بولعان بايقۇس كۇشىكتەرىن باۋىرىنا تارتا بۇرىسە قىڭسىلايدى. سولءۇن، سول ءبىر ايانىش پەن قاسىرتكە تولى ءۇن جۇرەگىن ينەشە پىسكىلەپ قۇلاعىندا قالعاندا قويعان.
ازىق ىزدەپ ساندالىپ، جارىم كۇندىك الىسقا كەتكەن ولەكشىن، وزىندىك بولماشى اۋجال تاۋىپ، بولتىرىكتەرىنە جاقىنداعانى سول ەدى، ۇرەيلى شۋىلدى ەستىدى .بولتىرىكتەرىن جان ۇشىرتا كەلىپ باۋىرىنا باستى .بەس بىردەي كۇشىگى اۋناقشي تىپىرلايدى .ولەرمەندەنە سوراتىن ەمشەكتەرىنە دە قارامادى .ولەكشىن ەندى جان تاپپاي الاسۇردى. شۋىلداعان اشىنىشتى داۋىس ەسىن شىعاردى .قۇلىندا قۇلىنى شىققان قينالىستى ءۇن توبە قۇيقاسىن شىمىرلاتتى .داۋىستى ەكى اياقتىلار ەستىسە، كوكەمىزدى كوزىمىزگە كورسەتەدى–اۋ دەپ كىرەرگە تەسىك تاپپاي تىپىرشىدى .سوڭىندا ءبىر بەكىمگە كەلىپ، بىرەۋىن بەلىنەن قامتي تىستەپ، قۇيىرىعىن بۇتىنا قىسا، ارتىنا جالتاقتاي- جالتاقتاي زىتا جونەلدى .اۋزىنا ايالاپ تىستەگەن بولتىرىگىنىڭ داۋىسى ونان ارمان ۇدەي ءتۇستى. نەشە قىرقادان اسىپ، نەشە جىلعادان وتكەننەن كەيىن بارىپ بولتىرىگىنىڭ ءۇنى ءوشتى .ول جىعىلعان قاراعايدىڭ قۋىسىنا بولتىرىگىن جايلاپ جاتقىزىپ ماڭگىرىگىپ شوقيا وتىردى .ولەكشىن وسى قيمىلىن بەس رەت قايتالادى .ەڭ سوڭعى كۇشىگىن ءبىرىنىڭ ۇستىندە ءبىرى سەرەيىپ جاتقان تورتەۋىنىڭ ۇستىنە تاستاي سالدى .حالى ءبىتىپ ءوزى دە سۇلىق ءتۇستى.
ولەكشىن ءولى كۇشىكتەرىن قيماي بىرنەشە كۇن ءجۇردى. ەمشەگى بۇتىنا سيماي سىزداپ ءسۇت كەرگەندە، ءولى كۇشىكتەرىنىڭ ۇستىنە قيسايعاندا اپپاق ءسۇت تىز- تىز اقتى .ولەكشىن جىندانىپ كەتە جازداپ الاسۇردى .سىزداپ جانىن قيناعان ەمشەگىن اىر-ىر ەتىپ نەشە رەت قايىرىلا قاپتى. جىپ –جىلى قان سۇتكە قوسىلا اقتى .ولەكشىن سەندەلە شوقىعا شىقتى. اشتى وكسىك وزەگىن تىرناپ، ىشەك- باۋىرىن سولقىلداتا ەكى كوزىنەن جاس پارلاي ۇلىدى. ا...ۋ...ۋ...ۋ...ۋ...
بۇل ۋاقيعا ءاسىلى بىلاي بولعان ەدى .وسى ولەكشىننىڭ وسى جەرگە مەكەن تەپكەنىنە ەكى جىلعا جۋىق بولعان .بۇل جەردە جازدا ءبىر قورا قوي جايلايتىن .مالاقايىنىڭ ۇكىسى شىققان جۋان تورىعا مىنگەن قويشى، ءوزىن الدە نەشە رەت كورگەن .ءتىپتى كۇشىكتەرىندە كورگەن بولۋ كەرەك. سەن ماعان سوقتىقپاساڭ، سەندە مەنىڭ نەم بار دەگەندەي قويىن ورگىزىپ جۇرە بەرگەن .ال ولەكشىن بولسا مۇنى ابدەن اڭعارعان .ول جەمىن سو-نا-ۋ الىستان تاسىپ جۇرگەن. قويلار اپانىنىڭ ماڭىنا قۇرىق سالىم كەلگەندەدە سوقتىقپاعان .قارا قۇلاقتاپ قالعان كۇشىكتەرى قويلارعا جەر باۋىرلاي جاقىنداپ ۇركىتكەندە، ولاردى ۇياسىنا اكەپ قاماپ باسىپ ۇستاعان .اپاننىڭ ماڭىنداعى ەكى- ءۇش شاقىرىم جەرگە ءوز اپانىن شەڭبەر ەتىپ تەزەك تاستاعان .بۇتالارعا سارىپ تەريتورياسىن بەلگىلەگەن .بۇنى باسقا قاسقىرلار كەلىپ قويدى قىرىپ كەتەمە دەگەن حاۋىپپەن ىستەگەن .امال نەشىك، ءوزى ازىق اۋلاپ ۇزاپ كەتكەندە، الگى قارا باسقىر قويشى بىرەۋدىڭ تىلەۋىنە كەتكەندە، جورتىپ جۇرگەن ءۇش كوكجال مۇنىڭ جەرىنە باسا كوكتەپ كىرىپ، بىرنەشە قويدى تاماقتاپ، بىرنەشەۋىن ءولتىرىپ قان جوسا قىپ كەتكەن.
از مالىنىڭ شىعىنىنا قاتتى اشىنعان قويشى، بۇنى ولەكشىننەن كورىپ قاتتى زارلەندى .ادەتتە جۇپ- جۋاس، ءسوز كوتەرىپ تىك كەلمەيتىن ول ءبىر قولتىق ساباۋدى الىپ، بۋىرقانا تەپەكتەي اتقا قونعان. ول ساباۋلاردى ءۇپ- ۇشكىر قىپ جونىپ، بولتىرىكتەردىڭ باسىن باسىپ تۇرىپ ارقاسىنان ويبايلاتىپ تۇرىپ جۇگىرتىپ جىبەرگەن. ۇيىنە كەلگەننەن كەيىن قاسىقىر تارتقان قويدىڭ تەرىسىن جۇدىرىقتاپ ىرەگەندە، تاپ ءبىر قاسقىردى ىرەپ جاتقانداي: «ال، جاۋىز، ال، قىر قويدى، ال، مەكەن ەت وسى جەردى، ال ...ال» دەپ كىجىنگەن. بەس بىردەي بولتىرىگى كوز الدىندا كوز جۇمعان قاسقىر انا ءوزىن تارىس ۇمىتتى .بولتىرىكتەرى يستەنىپ كەتكەنگە دەيىن قاسىنان كەتە المادى .قاراڭعى تۇسە، ىمىرىت جابىلا اي ساۋلەسى قاقتاعان تاقىر شوقىعا شىعىپ زارلانا مۇڭلانا ۇلىپ ءجۇردى .ا...ۋ...ۋ...ۋ...
﹡ ﹡ ﹡
جاسىنان بويىنا سىڭگەن قادەتى بوينشا توسەلىپ وتىرمايتىن قارابەك ەكى- ءۇش شىنى شايدى ەدەل- جەدەل توڭكەرىپ تاستاپ شىنىنىڭ بەتىن جاپتى .بادىراق بايبىشەسىنە بارلاي قاراپ .كوزىن كيىزءۇيدىڭ ەسىگىنەن كورىنىپ تۇرعان تاۋدىڭ جۇيىرىك باسىنا قاداي: «بايبىشە، قۇداي بۇيىرسا ۇل ەكەۋىڭ قاسقىر ىشىك كيەتىن بولاسىڭدار، باياعىداعى ءوزىڭ وگىزدەن جىعىلاتىن ەسكى كوپىرگە قاسقىر كۇشىكتەدى .باستارىڭ قوسىلعان جەردە ءبىزدىڭ شالدىڭ يەلىك ەتىپ جۇرگەن قاسقىرلارى بار دەپ جاريالاي ءجۇر .مەن بۇگىن سول بولتىرىكتەردى ءجىپسىز ارقانداپ قويايىن دەپ وتىرمىن» دەدى جىميا .قۇلا قوتاننىڭ قۇلاعىمەن ويناپ جۇرگەن ون بەستەگى زارلىقان اكەسىنىڭ سوزىنە ەلەڭ ەتە ءتۇستى .ۇرپاقتان جالعىز ءارى زارىعىپ كورگەن وسى ۇلىنىڭ ايتقانى ەسەپ ەدى.
تۇرعىعا شىعىپ ءدۇربى تارتقان قارابەك قاسقىرلاردىڭ جەم ىزدەپ كەتكەنىن ءتۇيدى دە اتىنا قامشى باستى . ءجىپسىز ارقانداعانى نەسى، بالالارى قانداي سۇيكىمدى ەكەن، ءيت قىپ السام قايتەر ەدى دەپ الاقىزعان زارلىقان اكەسىنىڭ الدى –ارتىن وراپ جەتكەنشە اسىقتى .باۋىرلارىن ەندى- ەندى كوتەرىپ دومالاڭداپ جۇرگەن جەتى كۇشىك سۇيكىمدى –اق ەكەن .زارلىقان اناسىن ءبىر، مىناسىن ءبىر كوتەرىپ كەۋدەسىنەن باسىپ باسىن سيپادى .بولتىرىكتەر باستارىن كەكجيتىپ بۇلقىنا تىپىرلادى. جات يىستەن سەسكەنىپ قۇتىلعانشا اسىق بولدى .اكەسى بولسا بولتىرىكتەردىڭ جەلكەسىنەن كون ەتىگىمەن باسىپ تۇرىپ پىشاعىن سۋىرا باستادى .زارلىقان جۇگىرىپ كەلىپ قولىنا جارماستى. «اتا، اتا، سويماشى وبال عوي، بۇلاردى ۇيگە اپارىپ ءيت قىپ السام» دەدى كوزى جاساۋراي وتىنە.
قارابەك بالاسىنا سۋىق جىمىيدى. «جوق، بالام، بۇلاردى ءوزىمىز باعىپ اۋرە بولعانشا ەنەسىنە باقتىرامىز. ءجۇنى جەتىلگەننەن كەيىن سوعىپ الامىز» دەدى دە بولتىرىكتىڭ ارتقى اياعىنىڭ بىلەۋلەنىپ تۇرعان ءسىڭىرىن قيىپ جىبەردى .بولتىرىك جەر تىرناي قىڭسىلادى .كوك بولاتتىڭ جۇزىنەن قىزىل قان بويلاي كەلىپ ۇشكىر ۇشىنان تامشىلادى . بۇل نەمەلەر شوقيىپ وتىرعاندا ءسىڭىرى قايتا ءبىتىپ كەتەدى دەپ ارتقى كەسكەن جەرىن ءبىر ايلاندىرىپ بۇراپ جىبەردى .قيعاننان وسى جانىنا باتقان بولۋى كەرەك، بولتىرىك الدىنعى ەكى اياعىمەن جەر تىرناي جانتالاسا قىڭسىلادى. باسقا كۇشىكتەر سۇيىرەتىلە ۇيلىعىستى .قارابەك جەتى كۇشىكتى ارت –ارتىنان جەلكەلەرىنەن باسىپ تۇرىپ تۇگەل تىلەرسەكتەرىن قيىپ شىقتى .زارلىقان بىردەمنەن كەيىن ءداتى شىداماي تەرىس اينالدى .ىشىنەن ءبىر نارسە ءتۇيىلىپ كەلىپ كەڭىردەگى مەن كەڭسىرىگىنە كەپتەلىپ وكسىپ- وكسىپ قالدى .انادايدا تۇرعان قۇلا قۇنانىنا بارىپ ۇزەڭگى باۋدان ۇستاپ شەكەسىن ەرتوقىمنىڭ قالبىرىنا تىرەي ەڭىرەدى. شاعىنعانداي قۇلانىڭ جالىن سيپاي بەردى .جۇمىسىن ءبىتىرىپ قولىنىڭ قانىن قۋ شوپكە ۇيكەي، اتىنا بەتتەگەن قارابەك ۇلىنىڭ جىلاپ تۇرعانىن بايقاپ، كەلىپ جاۋىرىننان قاقتى. «وي، ىنجىق نەمە، كىمگە تارتىپ كەتكەن، ەندى اتتانباساق ەنەسى ءبىزدى جازىم قىلادى» دەدى دە اتقا قوندى. بالاسى ۇينە جەتكەنگە دەيىن ءبىرءتۇرلى اشتى وكسىك قىسىپ، ءيىنى ءتۇسىپ اكەسىنە اندا –مۇندا اڭىرا قاراپ قويىپ كەلە جاتتى.
ولەكشىن مەن ارلان ەكى جاققا ءبولىنىپ جەم تاسىيتىن. ارلان ۇستاعان نارسەلەرىن ىلعي بىتەۋ كۇيىندە سالاقتاتا تىستەپ اكەلەتىن دە، ولەكشىن ۇستاعان نە تاۋىپ جەگەنىن بەلى ءيميىپ تۇرىپ قىلعىنا قۇسىپ، اسقازانىنداعىنى اقتارىپ بەرەتىن .بولتىرىكتەر وبىرلانا سوعىپ الاتىن .ال، ولەكشىن بايقۇس اسقازانىندا قالعان سولمەن عانا تىرلىك تىنىسىن ۇزبەي جۇرە بەرەتىن .سودان سولىعىن باسىپ الدىنعى اياعىن كوتەرىپ كەرىلە سۇلاعاننان كەيىن، جەتى كۇشىك جەتى جەردەن قاندالاشا قادالىپ ولەرمەندەنە سوراتىن .جول سوعىپ ىشىندە اس قالماعان ولەكشىن، ارلانى قۇرالاقان كەلمەسە سودان ازداپ اۋجال الاتىن. ال، ارلان ەشتەمە ىلىكتىرە الماي سۇلمىرەيىپ ورالعاندا، سول بەتى ەرتەڭگى ساپارىنا سۇيرەتىلە اتتاناتىن .بۇگىن قۇيرىعىن بۇتىنا قىسىپ، بۇلكەكتەي جەلىپ، كوش جەردى شيىرلاعان ولەكشىننىڭ جولى بولماي- اق قويدى .ول ءبىر ءتۇپ قاراعاندى اينالا بەرگەنى سول ەدى، اياق جاعىنان شاق- شاق ەتكەن دىبىستى ەستىدى .بۇل قاراۋىلدا تۇرعان سۋىردىڭ باسقا جايىلىپ جۇرگەن سۋىرلارعا بەرگەن حاۋىپ ءتوندى دەگەن قاتەرلى سەگىنالى ەدى .مۇندايدى تالاي كورىپ تۇمسىعى تاسقا تيگەن كوكجال ءسال قيىستاي ىنگە تامان ۇمتىلدى .قاتە مەجەلەمەگەن ەكەن .بىرنەشە سۋىردىڭ بالاسى دومالاڭداي ىندەرىنە كىرىپ كەتتى .ولەكشىن ەڭ سوڭعى بىرەۋىنە عانا ءىلىندى .دولدانعانى سونداي، سۋىردىڭ بالاسىن جەلكەسىنەن تىستەپ ولايءبىر، بۇلاي ءبىر سىلكىدى .الدىنعى اياعىمەن باسىپ تۇرىپ قاتىرلاتا شالا شايناپ جۇتا سالدى .بويىنا ءال كىرىپ سەرگىپ سالا بەرگەن ولەكشىن ارىنداي ۇياسىنا تارتتى .اپانىنا تاياي بەرە ادام ءيىسىن سەزىپ شورت توقتادى .جەرمەن جەكسەن بولىپ جەر باۋىرلاي جىمپىيىپ اپانىن الدەن ۋاقىتقا دەيىن تورۋىلدادى .ەشقانداي سىبدىر، الا بوتەن قيمىل كوزگە شالىقپاعاننان كەيىن اڭدي- اڭدي ۇياسىنا كەلدى .كەلە ءبىر جەرگە ۇيلىعىپ قالعان كۇشىكتىڭ ۇستىنەن ءتۇستى .بولتىرىكتەر كۇندەگىدەي اۋزىنا جاعالاسىپ باسىنا شاپشىمادى .ورىندارىنان قوزعالسا بولدى، اۋىرىسنا قىڭسىلاپ جاتتى. ولەكشىننىڭ اقتارىپ بەرگەن جەمىن جەمەدى .تەك مامالارىن ءبىر- ەكى سوردى دا، ءبۇرىسىپ جاتىپ قالدى.
بولتىرىكتەرىنىڭ تىلەرسەگى قيىلعان كۇنى ولەكشىننىڭ سۇيەنشى ارلان دا ءىز- توزسىز جوعالدى .ەندى كوزدەرى جاۋدىراعان جەتى بىردەي بولتىرىك ەنەلەرىنە قاراپ قالدى .وسىدان بىلاي ولەكشىننىڭ كۇنى ءتىپتى قيىنداسا ءتۇستى .ۇلكەيىپ كەلە جاتقان بولتىرىكتەر اكەلگەن جەمىنە قاناعاتتانبادى .جان- جاعىنان كەرگىلەپ جانىن شىعاردى .ولەكشىن ينە جۇتقانداي ءىلمىيىپ بەلى دوعاشا ءيىلىپ، كۇز تاقاسادا جاباعى ءجۇنى جالبىراعان قالپىندا ءجۇردى .كۇتە- كۇتە ارلانىنان كۇدەرىن ۇزگەن، كۇن ساناپ قاتەر تونىپ كەلە جاتقان شاراسىز بايقۇس، بارمۇڭىن، بارنالاسىن اقتارا ۇلىپ ءجۇردى .ا...ۋ...ۋ...ۋ...ۋ...
﹡ ﹡ ﹡
جىلقى اشىلاتقالى كەتكەن ۇلى مەن شالىنا شاي قامداپ جاتقان باعيلا ونسىزدا ۇلكەن كوزى باعىجيىپ كۇلاشقانعا اڭىرا قارادى.
_ تۇندە تۇسىمدە، _ دەپ باستادى ءسوزىن، وسى اۋىلداعى ەسى كەمىستەۋ، بويىندا كيەسى بار دەلىنەتىن كۇلاشقان باعيلانى ءىشىپ- جەپ تەسىرەيە وتىرىپ، _ مىنا جوتادان سەگىز قاسقىر شۋلاپ كەلىپ، كيىز ۇيلەرىڭنىڭ سىرتىنان جۇلقىلاپ شابۋىلداي باستادى .ىشىندەگى ولەكشىنى ۇيدەن شىعا بەرگەن سەنىڭ قولىڭدى يىعىڭنان جۇلىپ الىپ قانىن سورعالاتقان قالپى بولتىرىكتەرىن ەرتىپ انا-و-ۋ دوڭنەن اسىپ كەتتى .ءدال وڭ قولىڭ، اپ- انىق كوردىم _ دەدى كوزىن قاعىپ- قاعىپ جىبەرىپ.
_ ءبىر شاۋگىم شايىڭدى جونىڭمەن ءىشىپ كەت . «ءتۇس تۇلكىنىڭ بوعى» دەگەن، قايداعىنى ايتىپ ۇرەيىمدى ۇشىرماي، _ دەدى وزىنە ءوزى زورعا كەلگەن باعيلا تاسىپ بور ەتە تۇسكەن شايدىڭ داۋىسىنان سەلىت ەتىپ .شايعا قاراماعان كۇلاشقان:
_ بۇل ۇيدەن قاسقىردىڭ داۋىسى ۇزىلمەي تۇر عوي، _ دەپ تىزەسىن تايانا ورنىنان تۇرىپ جولعا ءتۇسى.
كۇلاشقاننىڭ ءسوزى قۇلاعىنان كەتپەي قويعان باعيلا، ۇيدەگى كەرەگەدە ءىلۋلى تۇرعان سەگىز تەرىگە كوڭىلى وركپىپ قوبالجي قارادى .وسى سەگىز ءبورىنى سوعىپ اكەلگەن كۇنى كورشى- قولاڭدارى تۇگەل كەلىپ تاماشالادى. ءبارى دە قارابەكتى ماقتادى .ويىنا العانىن ورىنداپ، قوماقتى ولجاعا كەنەلگەن قارابەكتىڭ كەۋدەسى كوتەرىڭكى ەدى .ول بۇلاردى قالايدان- قالاي سوققانىن قىبى قانا وتىرىپ اڭگىمەلەدى. اسىرەسە ولەكشننىڭ كۇشىكتەرىن قاتقان سويىلمەن تۇمسىقتان قاعىپ سەرەكتەتىپ جاتقاندا، اتىلىپ كەلىپ ءوزىن الىپ تاستاي جازداعانىن، تەك قاۋقارى جوقتىعىنان عانا الا الماي قالعانىن، سويعان كەزدە ارىقتاعانى سونداي، سۇيەگىنە تەرى جاۋىپ قويعانداي قىزىلى قالماعانىن بايان ەتتى .كوزى جاساۋراي تىڭداپ وتىرعان باعيلانىڭ جۇرەگى وسى جەردە شىم ەتتى.
باعيلا ءوزىنىڭ وسىدان ون بەس جىلدىڭ الدىنداعى ءتۇسىن ەسىنە تۇسىرگەندە، قۇداي ساقتاي گور دەپ ەرىكسىز ۇرەيلەنە كۇبىرلەدى .ول كەزدە وتىزدى ورتالاپ قالعان كەزى، قارابەككە باسىن بايلاعانىنا ون جىل بولسادا شىر ەتكەن شيكى ەتكە زار بولىپ، ءسابي ءيىسىن تاناۋلارى قاڭسي ارمانداپ جۇرگەن كەزدەرى بولاتىن .وزدەرىنە قۋانىش باعىش ەتكەن سول ءتۇس قاپ- قازىرگىدەي ەسىندە. ول جاستىقتى كوز جاسىمەن شىلاپ، تەرىس قاراپ جاتقان ەرىنە قاراپ :«نە جازدىم ەكەن» دەپ ءوز ويىمەن ءوزى ارپالىسىپ جاتىپ كوز ءىلىنىپ كەتتى.
كوزى ىلىنگەنى سول ەدى، ساقالى بەلۋارنا تۇسكەن اپپاق كاريا قاسىنا كەلىپ وتىردى .ءبىر ءتۇرلى كۇڭگىرلى ۇنمەن: «بالام، قۇدايعا نيەتىڭ ءتۇزۋ، سارايىڭ تازا، جۇرەگىڭ نۇرلى جان ەدىڭ، اللا تىلەگىڭدى قابىل قىلدى .وڭ قولىڭدى اكەلشى» دەدى اپ- انىق .كاريا ۇسىنعان وڭ قولىن ەكى رەت سيپادى دا، جەڭىل باسىپ شىعىپ جۇرە بەردى .باعيلا ويانىپ جان- جاعىنا ساسقالاقتاي قارادى .وندا ونىڭ كوزىنە وڭ قولى اپپاق سازانداي بولىپ، نۇر شاشىپ تۇرعانداي كورىندى. باعيلا وڭ قولىن بالاشا كەۋدەسىنە اكەلىپ، سول قولىمەن ەمىرەنە كەۋدەسىنە باستى .سودان كوپ وتپەي ون جىل زارىقتىرعان وسى زارلىقاندى دۇنيەگە اكەلگەن ەدى- اۋ!...
باعيلانىڭ جۇرەگى الىپ ۇشىپ ورەكپىپ، سول قۇلاعى ايعايلاپ، اقشام سونگەنشە ۇيگە نەشە كىرىپ نەشە شىقتى .ەل ورىنعا وتىرا قاسىندا بىرنەشە ادام بار قارابەك زارلىقاندى زۋزامەن الىپ كەلدى .ۇلى جىلقىنىڭ ءبىر شەتىن قايىرىپ جۇرگەندە، قۇلا قۇنانى تاستان تايىپ، ات- ماتىمەن جىرادان ۇشىپ كەتكەن .اكەسى ءتورت اياعى كوككە قاراپ ۇيەلەپ قالعان قۇلانىڭ استىنان قۇلىندا قۇلىنى شىعىپ جاتقان زارلىقاندى جان تەرى شىعىپ ءجۇرىپ زورعا سۋىرىپ العان .قۇلا بالاسىنىڭ ءبىر اياعىن جامباسىنان باسا قۇلاپتى .سىرعىعاندا ەتتەرى جالبىراپ، اياعىنىڭ ۇشى ارتىنا قاراي قايىرىلىپ قالىپتى .باسقا نارسە بولسا قارابەك ەكى جۇلقىپ –اق جۇلىپ الار ەدى .قۇلا تىپىرلاپ، ءوزى اقىرىن- اقىرىن تارتقاندا بالاسىنىڭ قينالا باقىرعان داۋىسى قۇدايعا جەتتى .بالاسىن الدىمەن الايىن دەسە، ورنىنان قوزعالدى بولدى باقىرىپ، قۇرعاق لوقسىپ قارا تەرگە شىلاندى .سونىمەن ماڭايداعى ەكى مالشىنى ەرتىپ كەلىپ تالدان زۋزا جاساپ زورعا اكەلگەن بەتى ەدى.
شىقشىتى بۇلكىلدەپ ءتۇسى ادام شوشىرلىق قينالىس تورلاعان ۇلىن باعيلا باجىلداپ كەلىپ باسسالدى . «قۇلىنىم –اي، نە بولدى ساعان، قايتەيىن- اي، قايتەيىن». ەكى مالشى «جامان ىرىمدى باستاما، جانىنىڭ امان قالعانىنا شۇكىرلىك ەت، بەي ۋاقتا جىلاما» دەپ ءجۇرىپ زورعا قويعىزدى.
بۇل جەر ماشينا كەلمەيتىن ءتور جايلاۋ بولعاندىقتان .قىبىر ەتسە بولدى زاريلەپ جاتقان زارلىقاندى الىپ ءجۇرۋ مۇمكىن بولمادى .سونىمەن قارابەك قوسار الىپ قاراگەرىن قاداي تەبىنىپ ەكى كۇندىك جەردەگى جالپاق جۇرتقا اتى كەتكەن وتاشىعا سۋىت بەت الدى.
جول بويى قارابەكتىڭ كوز الدىنان كوزدەرى جاۋدىراعان، مۇگەدەك جەتى كۇشىكتىڭ بەينەسى كەتپەدى .ءتىپتى قالعىپ كەتكەن كەزىندە قۇلاعىنا اپ- انىق ەنەلەرىنىڭ ۇلىعانى كەلدى.
ا...ۋ...ۋ...ۋ...
قارابەك اتتانىپ كەتكەننەن كەيىن زارلىقان تاڭدى تاڭعا ۇرىپ قاتتى قينالدى .كوزى ىلىنە بەرە جامان ءتۇس كورىپ ويباي سالادى .نە تاماق ىشپەدى .سىنىق ازابى لوقسىتىپ ءنار تاتتىرمادى .ەكى كۇننەن كەيىن ىسىك بۇكىل دەنەگە شاپتى.
ءۇشىنشى كۇنى سىنىقشى دا كەلدى .كۇل بولعان سۇيەكتى كۇپ بوپ ىسكەن ەتتەن ورنىنا تۇسىرە الماعان سىنىقشى، بالانىڭ بەل ومىرتقاسىن كوپ سيپالاپ باسىن شايقاي بەرەدى .امالسىز قالعان قارابەك ادام قۇراپ زۋزا جاساپ جول قامىنا كىرىستى. زارلىقاننىڭ جانى بۇل كۇنى تۇندە ءتىپتى قينالدى .
_ انە...انە... قاسقىردىڭ كۇشىكتەرى… ويباي، مەنى جەيتىن بولدى .ەنەسىنىڭ قىلتامدى قيىپ جىبەرگەنى- اي!!! اپا، اپا، قۇلاعىمدى باسشى، ۇلىعانى ميىمدى زىرقىراتتى- اۋ! _ دەپ زارلاۋمەن بولدى .نەشە كۇن ءنار تاتپاعان، قىزۋى كۇرىت ورلەگەن زارلىقان تاڭ قىلاڭ بەرە:
_ مەنى قاسقىرلار اكەتتى .قۇتقارىڭدار! اپا، اپا!!! _ دەدى دە يەك قاقتى.
جالعىز ۇلدارىنان قاراپ وتىرىپ ايىرىلعان ەكەۋىن ۋ سويقى ۋايىم بورداي ۇگىپ، قايعىنىڭ قاتىگەز قانجارى جۇرەكتەرىن قانسىراتا تىلگىلەدى .كوپكە دەيىن بەدىرەيىپ وتىرعان باعيلا جالعىز- اق باج ەتتى دە، جىندانعان كىسىشە قارابەكتى ەسسىز توپەشتەي جونەلدى .
_ قۇرتتىڭ –اۋ، قۇرتتىڭ جالعىز قۇلىنىمدى!!1
ءوڭ مەن ءتۇستىڭ ورتاسىندا مەلشيىپ وتىرعان قارابەكتىڭ كوزىنە كەمپىرى قۋداي ارىق، كوزى وڭمەنىڭنەن وتەتىن ولەكشىن سياقتى كورىندى. ول قولى دىرىلدەي باعيلانى نۇسقاپ ەكى قولىمەن جەر تىرەي شەگىنىدى.
_ قاسقىر، انە، قاسقىر!!!
وتىرعاندار بۇلارعا ۇدىرەيە قارادى .وت جاقتا وتىرعان كۇلاشقان كەمپىر:
_ قاسقىردىڭ داۋىسى، ۇدەيت، ۇدەيت، _ دەدى دە ۇلكەن كالوشىن سارتىلداتىپ شىعا جونەلدى.
加载评论内容,请稍等......